این خانه در خیابان شمس تبریزی کوی امیرخیز و کوچه ای به نام ستارخان غربی واقع شده است که در ۱۴ مهر ماه سال ۱۳۸۶ به شماره ۱۹۷۴۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و در سال های گذشته به همت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و همکاری شهرداری تبریز از وضع آشفته قبلی خارج شده و با مرمت و بازسازی بخش هایی از آن و تبدیل به خانه موزه برای بازدید علاقمندان به فرهنگ و تاریخ آذربایجان مهیا شده است.
هرچند بازگشایی خانه ستارخان در فروردین سال ۱۳۹۷ پس از کش و قوس های فراوان و وقفه های چند ساله به انجام رسید، اما پس از گذشت پنج سال هنور وضع تملک پلاک های متصل به این خانه و اجرای طرح توسعه آن با اما و اگرهای مختلف مواجه است.
بر اساس اعلام شهرداری تبریز در سال های قبل، قرار بود در مرحله اول طرح احیای خانه ستارخان تعداد ۱۳ واحد مسکونی تملک شود که این رقم سپس به هشت واحد تقلیل داده شد تا مسیر دسترسی به خیابان اصلی باز باشد.
طرح مطالعاتی خانه موزه ستارخان با همکاری دانشکده معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز و معاونت شهرسازی شهرداری تبریز تدوین شده است که پس از اتمام تملک واحدهای مسکونی پیرامونی اجرایی می شود.
تملک واحدهای مسکونی پیرامون خانه ستارخان، حفظ درختان موجود و ایجاد فضای سبز جدید، تأمین روشنایی محل، برنامه‌های مدیریت شهری برای تکمیل خانه باغ موزه ستارخان است که در این زمینه باید مدیریت شهری تبریز خود را در قبال حفظ و نگهداشت میراث فرهنگی و تاریخی شهر مسئول بداند و از این رو با تملک و مرمت خانه‌های تاریخی شهر، آن را برای بازدید عموم شهروندان آماده تر کند.
آجرکاری های به کار رفته در نمای شمالی بنای منتسب به خانه ستارخان از ویژگی‌های خاص معماری آن است و بر اساس منابع موجود بنای اصلی خانه مربوط به دوره قاجاریه، دارای حیاط‌های اندرونی و بیرونی و فضاهایی برای مطبخ و اصطبل بوده است.
بنای کنونی خانه سردار ملی بیشتر از اینکه ارزش معماری داشته باشد، به دلیل تعلق به ستارخان دارای اهمیت خاص است و بر دیوارهای درونی حیاط این خانه، طرح برجسته های برنجی از صحنه‌های دلاوری و مبارزه سردار ملی و یارانش در جنگ های مشروطه در قامتی بلند و برافراشته به شکلی هنرمندانه نصب شده است.
با تسریع در تملک‌ها شاهد ساخت” پارک موزه ستارخان ” خواهیم بود
رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی کلانشهر تبریز با اعلام اینکه تملک قطعات اطراف خانه ستارخان یکی از اولویت های اصلی شورا و شهرداری است، ابراز امیدواری کرد با تسریع در این تملک‌ها در آینده شاهد ساخت” پارک موزه ستارخان ” باشیم.
فریدون بابایی اقدم با اشاره به برگزاری جلسات ویژه کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تبریز مبنی بر طرح تملک و شهرسازی خانه ستارخان، اظهار کرد: بر اساس طرح مصوب شده در ماده پنج شهرداری، عملیات تملک خانه ها در اطراف خانه ستارخان آغاز شده است و بر اساس گزارش شهرداری منطقه چهار، تعداد سه پلاک از شهرداری منطقه مربوطه تملک شده است و بقیه تملک‌ها نیز با تشکیل پرونده، روند قانونی خود را طی می کند.
وی با تاکید بر پرهیز از پراکنده کاری در خصوص خانه ستارخان، گفت: در تملک خانه ستارخان، یک طرح از سوی خود منطقه و طرح دیگر نیز از سوی معاونت شهرسازی با همکاری دانشگاه هنر انجام می شود اما تأکید بر این بوده جهت دوری از پراکنده کاری، این اقدامات به صورت همزمان انجام شود و تاکید ما بر تملک‌ها از طرف خیابان دوه‌چی است، به طوری که در بلندمدت کل محدوده در اطراف خانه ستارخان تملک شود.
خانه ستارخان به مجموعه فاخر باغ موزه تبدیل می شود
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی نیز درباره روند ساماندهی خانه تاریخی ستارخان، گفت: این مجموعه به عنوان متولی اصلی خانه ها و آثار و ابنیه های تاریخی، مدیریت خانه ستارخان را بر عهده دارد و در این زمینه نظارت کامل بر طرح های مرمتی و نیز توسعه ای خانه دارد.
احمد حمزه زاده اظهار کرد: هر مکانی که بخواهد تعمیر یا احداث شود، اول باید حریم آن آزادسازی شود و شهرداری تبریز نیز در این رابطه همکاری های لازم و کافی داشته و بخش هایی از اراضی و واحدهای مسکونی اطراف را تملک و یک به یک آزاد کرده است.
به گفته وی طرح توسعه خانه ستارخان و تبدیل آن به مجموعه ای فاخر از باغ موزه طرح بسیار زیبایی دارد که بعد از آزادسازی و تملک خانه های اطراف می توان آن را در اختیار شهروندان و گردشگران قرار داد.
حمزه زاده ادامه داد: این طرح شامل محوطه سازی و همچنین طراحی باغی به سبک ایرانی -اسلامی است که دارای امکاناتی همچون موزه بازار، خانه تاریخی و فضای باز بوستانی خواهد بود.
وی تملک و آزادسازی خانه ستارخان از شرایط کنونی را بسیار سخت و همراه با هزینه های بسیار بالا عنوان و اظهار کرد: در حال حاضر شهرداری درگیر آزادسازی است و هر پروژه عمرانی مشکلات و گرفتاری های تملک را هم دارد.
حمزه زاده خانه ستارخان را یکی از مهمترین مزیت ها و ظرفیت های توسعه گردشگری آذربایجان و تبریز دانست و یادآور شد: با توجه به اینکه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی ورودی به تبریز را گردشگران تاریخی و فرهنگی تشکیل می دهد، توسعه خانه ستارخان می تواند موجب افزایش شمار گردشگران ورودی شود.
البته نباید از نظر دور داشت که شرایط موجود خانه ستارخان نیز با مشکلاتی همچون نبود تابلوهای مسیریاب در خیابان های اطراف مواجه است که باعث سردرگمی بازدیدگنندگان می شود و باید عوامل شهرداری در این زمینه اقدامات فوری را به انجام برسانند.
ستارخان قراچه‌داغی ملقب و مشهور به سردارملی از سرداران و فرماندهان آزادی خواه و شجاع نهضت مشروطه در ۲۸ مهر سال ۱۲۴۵ در منطقه ارسباران متولد و ۲۵ آبان سال ۱۲۹۳ شمسی در تهران به دلیل جراحت ناشی از اصابت گلوله درگذشت.
منبع: ایرنا
