صاحب‌دیوان، پایـگاه خبــری و تحلیلی تاریخ و فـرهنگ ایران

پارس وی دی اس
شنبه, 6 مرداد, 1403

نمایشگاه کتیبه‌های مطلای مقبره ناصرالدین شاه قاجار

ناصرالدین شاه قاجار در روز پنج‌شنبه ۱۱ اردیبهشت ۱۲۷۵ ش مصادف با ۱۷ ذی‌القعده ۱۳۱۳/ 30 آوریل 1896 م در آستانۀ پنجاهمین سالگرد سلطنتش، به زیارت حرم حضرت عبدالعظیم(ع) در شهرری رفته بود که توسط میرزا رضا کرمانی ترور شد و در دم درگذشت.
پس از این حادثه و مرگ شاه، پیکرش را پس از غسل و کفن، حدود یک سال در تکیه دولت -که خود بنا کرده بود- به امانت گذاشتند و پس از آن که مقبـره‌اش در حرم حضرت عبدالعظیم (ع) آماده شد، جنازه‌اش را به آرامگاه ابدی او منتقل و در همان مکان دفن کردند. اتاق مقبره ناصرالدیـن شاه در ضلع غربی حرم مطهر، پیش از دفن شاه، مقبرۀ همسـر محبوبش فروغ‌السلطنه (جیران تجریشی) و پسرش قاسم میـرزا بود که پس از دفن وی، «مقبـرۀ شاه شهید» و صحن ورودی آن «صحن ناصری» و «ایوان ناصـری» نامیده شد.

این مقبره دارای تزئینات گچبری و آینه‌کاری است که ترکیبی از دو شیوۀ فرنگی و قاجاری بوده و هنوز بخش عمده‌ای از آن پابرجاست و در سال‌های اخیر نیز مرمت گردیده است. در ایوان مقبره که در توسعۀ سال‌های پس از انقلاب جزو حرم مطهر گردید، کتیبه‌ای نصب بود که با آغاز طرح توسعه، از این مکان خارج و به موزۀ آستان مقدس انتقال یافت. این کتیبه که خوشبختانه از گزند حوادث روزگار محفوظ مانده، شامل روایتی منظوم مشتمل بر ۴۰ بیت است که در ۴۳ قطعه نگاشته شده است. شعر کتیبه، سرودۀ سیدعلی حکیم معیری متخلص و مشهور به شمس‌المعالی است که واقعۀ روز قتل ناصرالدین شاه را با برخی جزئیات تاریخی، همچون ورود شاه به حرم مطهر، نیایش و مناجات شاه در آنجا، معرفی قاتل، اشاره به نقش علی‌اصغر خان امین‌السلطان در انتقال جنازۀ شاه از «زاویۀ مقدسه» تا طهران، کفن و دفن جنازۀ شاه و به امانت گذاشتن آن در تکیۀ دولت، انتقال پیکر شاه به حرم و دفن او تا حرکت مظفرالدین شاه از تبریز به طهران و تاجگذاری وی را در ابیاتی ساده و موجز روایت می‌کند. این کتیبه که به خط نستعلیق در دانگ جلی (دانگ قلم حدود ۱.۵ سانتی‌متر) بر زمینۀ طلا نوشته و با تکنیک قطاعی بر روی مقوایی به رنگ لاجوردی تیره چسبانده شده، اثر استاد مهدی شریف شیرازی است که از خوشنویسان مشهور دورۀ قاجار به شمار می‌رود و در خوشنویسی و قطاعی استاد بوده و تمام کار آماده‌سازی کتیبۀ مذکور، هنر دست اوست. این کتیبه به تاریخ ۱۳۱۷ ق یعنی چهار سال پس از واقعۀ قتل شاه نگاشته و در مقبرۀ او نصب گردیده است.

کتیبه در معماری اسلامی یک عنصر معماری است و نکته‌ای که دربارۀ این کتیبه حائز اهمیت است، «روایی» بودن آن است؛ به دیگر بیان، این کتیبه پیش از آن که یک عنصر تزئینی باشد یک واقعه تاریخی را روایت میکند. اکنون این کتیبه ها از موزه آستان حضرت عبدالعظیم علیه السلام برای اولین بار به امانت گرفته شده و قرار است از روز بیست و پنجم تیرماه در عمارت چادرخانه کاخ گلستان به همراه آثار نفیسی از گنجینه مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان که یادآور آخرین لحظات زندگی ناصرالدین شاه است در معرض نمایش قرار گیرد.

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

یادداشت