وقتی این روزها برخی خبرها را از موزهها میشنویم بیشتر باید نگران پایداری خود موزهها بود. وقتی فلان موزه بخشی از آثارش را جمع میكند تا فضای نمایشگاهی خود را در اختیار فلان اداره از سازمان بالادست قرار دهد. وقتی چند موزه خصوصی كه فضای آنها استیجاری یا مشاركتی است هر روز و هفته مدام در نگرانی از دست دادن فضایشان هستند و جایی هم برای جایگزینی ندارند. وقتی بخشی از فلان خانه موزه مدام به ادارات دیگر داده میشود یا خانه موزهای دیگر به بهانه و سلیقههای متضاد سه سال است درهایش بسته مانده یا اكثر موزهها دچار بحران مالی و مشكلات روزمره هستند و از سوی دیگر از نیروهای متخصص موزهها كاسته شده یا دیگر نقشی در فرآیند اجرایی ندارند و در واقع موزههای كشور از به روز شدن نیروهای مرتبط و متخصص دورماندهاند و دیگر نیروی جوان تازهنفس ندارند كه انرژی تازهای در آنها بدمد و امتداد نسلی در خود موزهداری حفظ شود و حتی فراتر از این وقتی موزهها در تامین نیروهای روزمره و عادی خود ماندهاند چگونه فرصت تفكر و اندیشیدن اجتماعی را داشته باشند. عملا باید بگوییم موزه و موزهداری ما در وضعیت پایداری نیست، یادمان باشد كه اینجا منظورمان از پایداری ثبات و ایستایی نیست بلكه پایداری در یك سیستم و فرآیند است. موزه پایدار باید دارای یك سیستم پویا و در حال تحول و حركت باشد و از این رو باید ابزار و شرایط اجرایی و انسانی این تحول و پویایی را داشته باشد. اما وقتی موزههای ما دچار یك نگاه سطحی و ظاهری از بیرون شدهاند و همین سطحی و ساده نگری سازمان و شرایط آنها را تقلیل داده است و عملا دانش و تخصص موزهداری را نادیده گرفته و حتی سبب شده است كه دانش موزهداری ایرانی نتواند ظهور و بروز عملی داشته باشد چگونه میتوان توقع پایداری موزهها را داشت و موزههای ناپایدار چگونه میتوانند به پایداری جامعه كمك كنند. مشكل اینجاست كه تغییرات سیاستها و برنامهریزیها نتوانسته به یك برنامه پایدار در توسعه و بهرهبرداری موزهها بینجامد و از این رو ما با برنامههای موقت و تغییرات گذرا روبرو هستیم كه گاه مبتنی به سلیقه سازمانهایی است كه موزه در فرع برنامه آنها قرار دارد و از این رو تغییر سیاستها این فرعیات را متزلزل میسازد. حجم بالای طرحهای نیمهكاره طولانیمدت موزههای در حال ایجاد یكی از نشانههای این اتفاق است. از این رو شاید در كنار تذكر به اهمیت نقش موزهها در پایداری امروزه بهتر است به پایداری و زیست بهتر موزههای كشورمان بیندیشیم و این پرسش را طرح كنیم كه چه برنامهای برای پایداری همهجانبه و سازمانی موزههایمان داریم؟
رضا دبیرینژاد / منتشره شده در ص آخر روزنامه اعتماد ۱۴۰۲/۲/۲۷