ادبیات و فرهنگ ایران، در هر دوره تاریخی، نام آوران بسیاری را به جهان معرفی کرده است، تفاوتی ندارد اگر از آغاز تاریخ خط یا آغاز شعر پارسی سراغ بگیریم یا به سراغ فرهنگ و هنر در سال های اخیر بیاییم که بزرگانی صاحب خرد و ذوالفنون را در این سرزمین سبز مییابیم.
ایران مهد شاعران و نویسندگان بزرگی است که گاهی مطالعه در آثار آنها خود زمینهساز بلندآوازگی افراد می شود، بسیارند آنان که به تصحیح و تلخیص و تشریح هنر و ادب، سرآمد زمانه خویش شدهاند.
امروز زادروز یکی از همین بزرگان است، استاد محمدعلی موحد…
از تبار مصدق، از دیار شمس…
محمدعلی موحد، دوم خرداد ۱۳۰۲ در تبریز، چشم به جهان گشود، سالهای آغازین عمر خود را در این شهر گذراند و دوران دبستان و دبیرستان را در مدارسی چون تدیُّن و اتحاد نو به پایان رساند و با دیپلم ادبی به تهران رفت اما درگذشت پدر او را به تبریز بازگرداند و تا ۱۳۲۹ که به استخدام شرکت نفت ایران درآمد، بین تهران و تبریز در آمد و شد، بود.
موحد در آغاز همکاری با شرکت نفت ایران، سه سال در آبادان مشغول کار بود و در ۱۳۳۲ همزمان با ملی شدن صنعت نفت، به سردبیری روزنامه شرکت نفت منسوب شد و به تهران بازگشت.انتشار ترجمه او از سفرنامه ابن بطوطه، به عنوان نخستین اثرش در سال ۱۳۳۶، ستایش اهالی فرهنگ و ادب را در پی داشت و مجتبی مینوی (۱۹ بهمن ۱۲۸۱ – ۷ بهمن ۱۳۵۵) و محمدعلی جمالزاده (۲۳ دی ۱۲۷۰– ۱۷ آبان ۱۳۷۶)، بیش از دیگران، این چهره نویافته ادبیات را ستودند.
موحد پس از دریافت مدرک دکترای خود در رشته حقوق و علوم سیاسی از دانشگاه تهران، در ۱۳۳۸ راهی انگلستان شد و در دانشگاه کمبریج، حقوق بین الملل را زیر نظر استادان وقت پی گرفت، در عین حال نیز با ایرانشناسانی چون ولادیمیر مینورسکی (خاورشناس و ایرانشناس روس، ۱۸۷۷ – ۱۹۶۶) و آرتور جان آربری (خاورشناس انگلیسی، ۱۹۰۵- ۱۹۶۶) به گفت و گو می نشست و در نسخ خطی موزه بریتانیا نیز جست و جو می کرد.
این استاد حقوق، علاوه بر وکالت دادگستری، از آغاز تاسیس شرکت ملی نفت ایران در کادر حقوقی شرکت نفت، حضور داشت و سمتهایی چون مشاور عالی رئیس هیئت مدیره، مشاور ارشد و عضو اصلی هیئت مدیره را بر عهده گرفت، موحد در ابتدای تاسیس اوپک، شش ماه معاون اجرایی این سازمان در ژنو بود که نتیجه آن را در آثار پرشمارش در حوزه تاریخ و سیاست نفت، می توان دید.
در این میان کتاب خواب آشفته نفت که به تاریخ معاصر ایران در دوره نخست وزیری مصدق و ماجرای ملی شدن نفت ایران میپردازد، جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی در حوزه تاریخ (تالیف) را برای موحد به ارمغان آورد، این مجموعه در طول سالها ادامه داشته است.
در کنار همه فعالیتهای حقوقی محمدعلی موحد، این شخصیت فرهنگی به طور مستمر بر آثار و اندیشه مولانا و شمس تبریزی پژوهش کرده است، او را یکی از مهم ترین شمس پژوهان جهان به شمار می آورند که پس از آن ماری شیمل (اسلام پژوه و خاورشناس آلمانی، ۱۹۲۲–۲۰۰۳)، بیشترین ارجاعات پژوهشی به آثار وی صورت می گیرد و آثارش در حوزه عرفان ایرانی، به زبان های گوناگون ترجمه شده اند.
تصحیح مقالات شمس تبریزی، یکی از مهم ترین و ارزشمندترین آثاری است که موحد از خود بر جای گذاشته و کاری سخت و سترگ را به پایان رسانده است.انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، در سال ۱۳۸۶ از محمدعلی موحد، به پاس عمری خدمات فرهنگی تقدیر و تشکر کرد و بیست و دومین جایزه تاریخی و ادبی دکتر محمود افشار، برای زبان فارسی و وحدت ملی در سال ۱۳۹۴ به این استاد بزرگ ادبیات تعلق گرفت.
در سال ۱۳۹۳ نیز دانشگاه تبریز ضمن برگزاری مراسم تقدیر از استاد محمدعلی موحد، ارجنامهای برای این استاد ادبیات تدارک دید که توسط انتشارات ستوده، ناشر تخصصی ادبیات فارسی در تبریز، منتشر شد.در آذر ماه ۱۳۹۷ در مراسم بزرگداشتی که در دانشگاه تهران برای محمدعلی موحد برگزار شد، نخستین نشان عالی کمیسیون ملی یونسکو- ایران به پاس هفتاد سال خدمات فرهنگی و هنری به وی، اهدا و از تمبر یادمان نکوداشت هفت دهه خدمات فرهنگی و ادبی استاد موحد رونمایی شد.
حجت اله ایوبی، رییس کمیسیون ملی یونسکو، نشان عالی را به موحد اهدا میکند، دانشگاه تهران ۱۳۹۷
محمدعلی موحد، اکنون در صد سالگی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و چهره ماندگار ادب و هنر است که بیش از ۵۰ اثر ماندگار در حوزه های گوناگون تالیف، ترجمه، گردآوری و تصحیح کرده است و همچنان آثاری در دست انتشار دارد.
منبع:ایرنا