صاحب‌دیوان، پایـگاه خبــری و تحلیلی تاریخ و فـرهنگ ایران

پارس وی دی اس
شنبه, 6 مرداد, 1403

تبلور فرهنگ و هنر آذربایجان در موزه سنگ‌نگاره‌های مراغه

موزه سنگ‌نگاره‌های مراغه مجموعه‌ای بی‌نظیر از فرهنگ و هنر سرزمین آذربایجان است.

به گزارش صاحب دیوان کهن شهر مراغه در کنار برخورداری از آثار و بناهای تاریخی و هنر سنگ‌تراشی، شاعران و هنرمندان زیادی همچون «میرعبدالفتاح موسوی» را در تاریخ خود داشته است.

مجموعه بسیار فاخر موزه سنگ‌نگاره‌ها بعد از موزه تخصصی ایلخانی، دومین مکانی بود که در نوروز امسال مورد بازدید مسافران و گردشگران قرار گرفت. آثار موجود در این موزه، علاوه بر نقاشی‌های حک‌شده روی سنگ‌ها، شامل سنگ تراشه‌ها و مجسمه‌های سنگی از حیوانات مختلف مثل قوچ هستند. تمامی آثار به نمایش گذاشته شده در این موزه به دوره «تیموریان»، «صفویان» و «سلجوقیان» مربوط بوده و این نقوش به‌گونه‌ای با تاریخ آمیخته شده که  تاریخ و شناسنامه تمامی این سنگ‌نگاره‌ها را به نمایش می‌کشد.

نگاره‌های حک‌شده بر روی سنگ‌ها از تنوع زیادی برخوردار بوده و اشکالی از حیوانات مختلف چون قوچ، و طرح صندوقچه و …به چشم می‌خورد که همگی نقش مهمی در انتقال فرهنگ و تمدن این دوره‌ها به نسل امروزی را دارند. ازجمله آثار ارزشمند موجود در این موزه، سنگ «صلوات» یا سنگ «بسم‌الله» است که در بخش ورودی موزه قرار دارد و نام پیامبر اکرم (ص) و ۱۴ معصوم(ع) بر روی آن حک شده است. علاوه ب سنگ‌نگاره‌ها، یکسری سنگ قبر نیز در این موزه وجود دارد که مربوط به آثار دوره اسلامی بوده و نوشته‌ها و نقوش حک‌شده بر روی آن‌ها تا حدودی به موقعیت اجتماعی فرد فوت‌شده اشاره دارد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مراغه در خصوص این موزه می‌گوید: این موزه در ۶ شهریور سال ۱۳۸۱ افتتاح شد و مقبره «میرعبدالفتاح موسوی» از شعرای بزرگ مراغه که در اشعار فارسی به «اشراق» و در شعر ترکی به «فتاح» تخلص ‌کرد، در مرکز این موزه قرار داشته و عامل اصلی احداث این بنا می‌باشد. علاوه بر این، نقوش سنگی و سنگ‌قبرهای موجود در آن به نوعی معرف شخصیت‌های شاخص و فرهنگ‌های مختلف دفن شده در دوره‌های اسلامی را به نمایش می‌کشد.

این مقبره و بنا در دوره حکومت زندیه، در اواخر سده‌ی ۱۲ هجری قمری به فرمان «ضل‌السلطان» به دلیل علاقه وی به عبدالفتاح احداث شد. این بنا نمای آجری داشته و دارای پنجره‌هایی با طاق جناغی دلنواز در سه ضلع خود است.

اصغر محمدزاده، پژوهشگر تاریخ و مولف کتاب «تاریخ فرهنگ و معارف مراغه» در خصوص این بنا می‌گوید: معمار این بنای زیبا، معماری بنام «ملاعباسعلی بنابی» بود که آن را به‌صورت افتخاری احداث کرد. این بنا در ابتدا مقبره عبدالفتاح نام داشت اما بعدها عرفا و شعرای دیگر نیز در نزدیکی آن دفن شدند و نام این مکان به مقبره آقالار یعنی مقبره بزرگان تغییر یافت. صدر اعظم میرزا آقاسی در اوایل دوره قاجار چلچراغی را در این محل نصب کردند. بعدها برخی از صاحب‌منصبان همچون «رضا قلی میرزا» نوه فتحعلی قاجار، «میرزا احمد معین‌الاسلام» از خطاطان نامی دوره قاجار، «عبدالعلی مجتهدزاده» اولین شهردار مراغه و «صولت لشکر» از صاحب‌منصبان فوج مراغه و فرماندار وقت مراغه (در سال 1324) نیز در این مکان دفن شدند. به گفته این پژوهشگر، عرفا در دوره قاجار در مقبره آقالار جمع می‌شدند و اشعار می‌سرودند که وجود اشعار عرفانی در دیوارهای این بنا، اثباتی بر این ادعاست.

مهدی پولادی، پژوهشگر تاریخ فرهنگ و هنر مراغه نیز در خصوص عبدالفتاح می‌گوید: «میرعبدالفتاح موسوی» مراغه‌ای معروف به میر مراغه‌ای دانشمند، عارف، شاعر و شیخ‌االاسلام وقت مراغه که  بعد از طی مقامات عرفانی با میر محمدتقی شاهی مشهدی به مراغه برگشت. اشعار ترکی ایشان بیشتر به‌صورت مراثی است و بخش عمدۀ دیوان او را به خود اختصاص می‌دهد. اشعار فارسی وی نیز شامل دو قطعه مثنوی به نام‌های ساقی‌نامه و ریاض‌الفتوح و هفده قطعه غزل و دو قطعه مثنوی به زبان حال حضرت علی اکبر(ع) و حضرت علی اصغر(ع) و ۲ قطعه مخمس است. دو مثنوی «ساقی‌نامه» و «ریاض‌الفتوح» در سال ۱۳۳۸ در تبریز به چاپ رسیده است. همچنین نسخه‌هایی از دیوان مراثی ترکی و فارسی وی نیز در کتابخانه آستان قدس رضوی و کتابخانه عمومی تبریز موجود است.

موزه سنگ‌نگاره‌های مراغه به‌منظور بازدید گردشگران و میهمانان عزیز هر روز از ساعت ۹ تا ۱۳ برای باز است.

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

یادداشت