مشکلات تئاتری‌ها را دستاویز قدرت نکنید/ فقط سالن‌های تئاتر برای کرونا خطرساز است؟
از اسفند سال 1398 که شروع پاندمی کرونا در ایران اعلام رسمی شد، یکی از حوزه‌هایی که از روزهای اول بی‌هیچ چک و چانه‌ای به تعطیلی کشانده شد، تئاتر بود. از آن تاریخ تا به امروز 557 روز سپری شده که فقط اهالی تئاتر می‌دانند و خدا می‌داند که چگونه گذشته است.
به گزارش صاحب دیوان به نقل از همنوا، در این مدت صاحبان مشاغل بسیاری طعم علاج‌ناپذیر تعطیلی اجباری را چشیدند اما این اهالی تئاتر بودند که دستشان به هیچ بندی بند نشد و تنها با مُسکن‌های مقطعی و کورسوی امیدی که نه تنها در دوران کرونا که حتی پیش از آن نیز تنها به همان دلخوش بودند. اهالی تئاتر تبریز در دوران کرونا آسیب‌های بسیاری را متحمل شدند، البته پیش از این نیز شرایط چندان گل و بلبل نبود، پیش از آن هم مشکل کمبود سالن بود و هزاران درد دیگر اما تئاتری به این بادها نمی‌لرزیدند و در پارکینگ ساختمان‌های دولتی نیز نمایش اجرا می‌کردند اما کرونا داغی بود بر زخم‌های بسیار این هنر.
بعد از موج چهارم و پنجم تقریباً دیگر کمتر صنفی بود که تماماً به مصوبات ستاد مقابله با کرونا پایبند باشد. سینماها نیز شروع به کار کردند و زندگی همه تقریباً به حالت نیمه عادی برگشت و تنها تئاتری‌ها همچنان به خانه‌نشینی خود ادامه می‌دادند چرا که ستاد ملی مقابله با کرونا مجوز برای اجرای تئاتر را در شهرهای قرمز صادر نمی‌کرد. بدین‌ترتیب با بالا رفتن آمار کرونا در استان و تبریز و قرمز شدن رنگ شهر، تئاتری‌ها بار دیگر دری را که با افتتاح سالن‌های تئاتر شهر تا حدودی به رویشان باز شده بود، بسته دیدند. این یعنی به خطر افتادن معیشت صدها هنرمندی که تئاتر راه درآمدشان است، یعنی ناامیدی و سرخوردگی صدها دانشجو و هنرجوی تئاتر، یعنی غبارگرفتن سالن‌های تئاتری که تازه داشتند مخاطب خود را پیدا می‌کردند و تمام این‌ها را مگر می‌توان در چند کلمه و چند جمله گفت. درد زخم روی زخم‌های دیگر را چطور می‌شود بیان کرد؟
در این میان تهران هم که از نظر کرونایی در وضعیت خطرناکی قرار داشت، سالن‌ها کم‌کم باز شدند و تبریز همچنان در تعطیلی به سر می‌برد. این‌ها در حالی است که متن‌های مورد نظر برای اجرا هر هفته برای هیئت ارزشیابی استان ارسال می‌شوند و گروه‌ها کمابیش تمرین‌ها را از سر گرفته‌اند و به فرض این که همین فردا وضعیت تبریز از رنگ‌بندی قرمز به آبی تغییر کند نیز فعالان این عرصه با تجمع و تراکم درخواست برای اجرای نمایش مواجه خواهند بود.
سید قاسم ناظمی، مدیر کل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی، در این خصوص به همنوا می‌گوید: «ما به تمام مشکلات حوزه‌ی تئاتر واقف هستیم، دغدغه‌هایشان را درک می‌کنیم و به آن‌ها حق می‌دهیم اما آن‌چه ما امروز ملزم به پیروی از آن هستیم، مصوبات ستاد ملی کروناست که در آن آمده سالن‌های سینما و تئاتر در وضعیت قرمز کرونایی امکان فعالیت ندارند. در حال حاضر در تبریز سینماها شروع به کار کرده‌اند اما باید قبول کنیم که بحث سینما و تئاتر با هم تفاوت دارند، فیلم‌ها در چند سانس و در سالن‌های بزرگ اکران می‌شوند که در همان سالن‌ها نیز تعداد کمی تماشاگر حضور پیدا می‌کنند اما اگر امروز سالن‌های تئاتر پس از گذشت و یک سال و نیم باز شوند ما با تجمع بیش از 30 نفر در سالن‌هایی با ظرفیت 50 نفر مواجه خواهیم بود که در این اوضاع بسیار خطرآفرین است.»
وی می‌افزاید: «در این خصوص تصمیم‌گیری با اداره کل نیست و اگر ما در این حوزه خودسرانه عمل کنیم و فردا یک نفر شکایت کرده و ادعا کند که در سالن تئاتر به کرونا مبتلا شده ما باید پاسخگو باشیم و من مطئنم هیچ تهیه‌کننده یا کارگردان تئاتر ادعای قبول مسئولیت در برابر چنین وقایعی را نخواهد داشت.»
ناظمی می‌گوید: «البته ما دغدغه‌ی اهالی تئاتر را از طریق وزارت با ستاد ملی کرونا در میان گذاشته‌ایم. خوشبختانه با توجه به روند سریع واکسیناسیون و با راه‌اندازی سیستم قرنطینه‌ی هوشمند پیش‌بینی می‌کنیم که تبریز نیز خیلی زود مثل تهران به وضعیت نارنجی برسد تا بتوانیم شاهد رونق سالن‌های تئاتر باشیم.»
در این میان، منابع رسمی و غیررسمی از تئاتر شهر تبریز نیز از باز شدن سالن‌ها از آبان ماه در صورت بهبود وضعیت کرونایی خبر می‌دهند. از ستاد استانی مقابله با کرونا نیز در این خصوص چیزی نپرسیدیم چون پیش از این هم در هر پیگیری گفته‌اند که تابع ستاد ملی مقابله با کرونا هستند و استان به تنهایی تصمیم‌گیرنده نیست.
بدین‌ترتیب به نظر می‌رسد، با علم به تمام مشکلاتی که در این حوزه گریبانگیر اهالی تئاتر و خود تئاتر در استان و تبریز است، آن‌چه امروز تعطیلی و باز شدن سالن‌های تئاتر را در سطح کشور تعیین می‌کند، رنگ‌بندی کرونایی است و به نظر می‌رسد آذربایجان شرقی در روزهای آتی در این زمینه به ثبات و بهبود برسد. آن‌چه در فضای مجازی به عنوان اعتراض به تعطیلی سالن‌های تئاتر اشتراک‌گذاری می‌شود گرچه به حق است اما در این برهه از زمان که صداهایی از گوشه و کنار خبر از پایان یافتن تعطیلی می‌دهند؛ بیشتر شخصی به نظر می‌رسد و ای کاش تئاتر درگیر بازی‌های قدرت نشود.
معیشت تنها درد تئاتر نیست
اما به نظر می‌رسد که مشکلات تئاتر و اهالی آن تنها در معیشت خلاصه نمی‌شود و به همان اندازه بار روانی نیز به همراه دارد؛ چرا که هنرمندانی که عمر را خود را پای تئاتر گذاشته‌اند و در صحنه‌های نمایش نفس کشیده‌اند حالا با این تعطیلی‌ها یکی از اصلی‌ترین موتورهای محرک خود برای تحمل بار سنگین زندگی را از دست داده‌اند. بازیگر و کارگردان نمایش در سالن‌های تئاتر هستی می‌گیرد اما…
حسین اصل عبداللهی، کارگردان و مدرس تئاتر در گفتگو با همنوا در این خصوص می‌گوید: «این که تعطیلی تئاتر تبریز در این مدت به خاطر رنگ‌بندی کرونایی بوده درست است و می‌دانیم که تصمیم‌گیرنده ستاد ملی مقابله با کروناست اما سؤال این‌جاست که سخت‌گیری‌هایی که از طرف این ستاد برای تئاتر اعمال می‌شود را در خصوص دیگر مشاغل در سطح جامعه مشاهده نمی‌کنیم.»
وی می‌افزاید:«تماشاگر تئاتر و عوامل یک نمایش قشر فرهنگی جامعه هستند و قدر مسلم پروتکل‌ها را رعایت خواهند کرد، علاوه بر این سالن‌های تئاتر محل تفکر و تعمق هستند اما متأسفانه مسئولان ما به بهانه‌ی کرونا تئاتر را بسته‌اند و کافه‌ها و رستوران‌ها را رها کرده‌اند تا جوانان بدون انجام هیچ کار مفیدی دور هم جمع شوند، ماسک‌ها را دربیاورند و قهوه و چای میل کنند. حالا شما بگویید در مورد کرونا کدامیک از این‌ها خطرناک‌تر است؟»
این عضو هیئت ارزشیابی نمایش استان همچنین تأکید می‌کند: «تعطیلی‌های کرونایی باعث تراکم درخواست‌ها برای اجرای تئاتر در تبریز شده و این شاید تلنگری باشد برای مدیران و مسئولان حوزه‌ی فرهنگ. چون به محض شروع به کار سالن‌های تئاتر مشکل کمبود سالن بیشتر و آسیب‌رسان‌تر از گذشته خود را نشان خواهد داد. »
رامین ریاضی، کارگردان، بازیگر و مدرس تئاتر هم در گفتگو با همنوا می‌گوید: «در این دوران کرونا هنرمندان تئاتر با پدیده‌ی عجیبی آشنا شدند؛ این‌که تمام مشاغل به خاطر مباحث ملی خاص برای خود مافیاهایی دارند، می‌توانند تبانی کنند و بنابراین نفوذ حرفشان نیز بسیار است و در این 19 ماه تمام مسئولان حواسشان به آن‌ها بوده تا دچار مشکل نشوند. اما متأسفانه باز هم مثل همیشه قشر هنرمندان تئاتر مورد بی‌توجهی قرار گرفتند.»
وی می‌افزاید: «این در حالی‌ست که اتفاقاً در دوران کرونا این هنرمندان بودند که می‌توانستند بیش از هر قشر دیگری عامل نشاط‌بخش و آگاهی‌دهنده در سطح جامعه باشند و بتوانند مردم را از نظر روحی و روانی در حالت ثبات نگه دارند اما اتفاقی که افتاد درست برعکس بود و سالن‌های تئاتر جزو اولین جاهایی بود که تعطیل شد و حتی به این فکر نکردند که زندگی این آدم‌ها که اموراتشان از این راه می‌گذرد، چه خواهد شد. هیچکس کمر خم‌شده‌ی این هنرمندان را ندید. تمام مکان‌های پر تردد و شلوغ که می‌توانند عامل نفوذ کرونا باشند به راحتی مشغول به کار هستند اما انگار تنها سالن‌های تئاتر عامل شیوع کرونا هستند.»
ریاضی تأکید می‌کند: «مدیران تنها شعار حمایت از هنرمندان را سر می‌دهند اما قطعاً این بی‌مهری فراموش نخواهد شد. مدیران و مسئولان ما حتی فراموش کردند که مخاطبان تئاتر همواره قشر آگاه و فرهیخته‌ای بوده‌اند و به رعایت پروتکل‌ها و فاصله‌گذاری‌ها نیز کاملاً پایبند هستند اما برخورد به شکلی هست که انگار در سالن‌های تئاتر همه بدون ماسک، در کنار یکدیگر مدت‌ها سر می‌کنند. بنابراین سالن‌های تئاتر را تعطیل می‌کنند اما تورهای مسافرتی، رستوران‌ها، بازار و … همه مشغول به کار هستند و عجیب نیست در ایام کرونا شاهد بالا رفتن آمار مهاجرت باشیم. ما در این دوران به وضوح شاهد نخبه‌کشی و هنرمندکشی بودیم.»
نازیلا ایرانزاد، کارگردان و بازیگر تئاتر نیز در گفتگو با همنوا در این خصوص می‌گوید: «من معتقدم که هر سالن، مکان یا جمعی که سلامتی هموطنان من را به خطر بیاندازد نباید بازگشایی شود و خودم هم نمی‌خواهم باعث و بانی شیوع کرونا باشم اما وقتی می‌بینم که پروتکل‌ها به شکلی مضحک اعمال می‌شوند دلم به درد می‌آید. من قصد ندارم بگویم که چرا شغل من تعطیل است و شغل دیگری کار می‌کند چون واقفم که همه مشکلات خود را دارند و کرونا معیشت همه را به خطر انداخته اما وقتی مرزها را می‌بینم که سیل عظیمی از هموطنانم چسبیده به هم سر و دست می‌شکنند و در شرایطی که ماسک و پروتکل تنها یک شوخی به حساب می‌آید از مرز خارج می‌شوند و به همان شکل به کشور بازخواهند گشت با خود می‌گویم آیا تنها مشکل این کشور سالن‌های تئاتر است؟»
وی می‌افزاید: «سؤال من این است که مسئولان کشور ما چرا نمی‌توانند محدودیت‌ها را عادلانه و به درستی اعمال کنند؟ اگر علم به من می‌گوید که تئاتر اجرا نکنم، اطاعت می‌کنم اما وقتی می‌بینم برای عده‌ای دیگر هیچ محدودیتی وجود ندارد به این نتیجه می‌رسم که مسئول مربوطه در کشور من کافیت کنترل کرونا را ندارد.»
ایرانزاد تأکید می‌کند: «در این ایام کرونا ما جز بی‌لیاقتی در کنترل کرونا چیزی ندیدیم و فهمیدیم که بی‌کفایتی برخی مسئولان حد و مرز ندارد و پیشنهاد می‌کنم اگر توان اداره‌ی سالن‌ها را ندارند، مدیریتش را به دست خود تئاتری‌ها بسپارند که بهترین نحو می‌توانند بر موقعیت کنترل داشته باشند.»
گزارش : پری اشتری
