شاید زمانی که جهانشاه در سال ۸۴۵ هجری شمسی مسجد کبود را بنا میکرد کمتر کسی فکرش را میکرد که این بنا امروز در سال ۱۳۹۵ هجری شمسی سرپا بماند و زیبایی خودش را حفظ کند.
به گزارش پایگاه خبری صاحب دیوان به نقل از شهریارنیوز ، مسجد کبود که شهرتش را از کاشی های فیروزه ای رنگ معرقش دارد، نمونه های دیگری در سایر کشورها دارد ولی نه به این زیبایی و کاشی های معرق کاری شده در همه دیوارهای مسجد.
مسجد کبود از الحاقات بازار سرپوشیده تبریز بوده که به همراه ۲۹ مسجد دیگر در بافت داخلی بازار در مرداد ماه سال ۱۳۸۹ توسط سازمان جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسیده است.
نمونه‌های نزدیک به مسجد کبود در ارمنستان، افغانستان و ترکیه وجود دارد که تفاوت این مسجد با نمونه‌های یاد شده در کاشی‌های معرق کاری شده است. در بخشی از محراب «یشیل جامی» بورسای ترکیه نیز کاشی معرق وجود دارد اما وجه تمایز مسجد کبود تبریز این است که هم در نمای داخلی و هم در نمای بیرونی مسجد کبود ازکاشی معرق استفاده شده است.
نزدیک‌ترین بنا به مسجد کبود مسجد یشیل بورسا واقع در ترکیه است. هرچند در منابع نوشته شده است که معماری این مسجد را حاج عیوض پاشا وزیر سلطان محمد بر عهده داشت اما نکات مشترک آن با مسجد کبود، زمان ساخت (مسجد بورسا ۱۴۲۱ میلادی، مسجد کبود ۸۴۵ قمری یعنی۱۴۴۱ میلادی)، استفاده از اشعار فارسی در طرح کتیبه‌های سردر مسجد و استفاده از کتیبه‌ای در طرفی از محراب یشیل جامی بورسا با متن «عمل استادان تبریز» نشان می‌دهد که معماری این دو مسجد بسیار نزدیک به هم است هرچند که شرایط نگهداری‌شان تفاوت بسیار دارد.
این بنای چندصد ساله چند زلزله مهیب را در طول حیات خود دیده است و در زلزله سال ۱۱۵۸ شمسی آسیب فراوانی به مسجد وارد آمد و در اثر این زلزله گنبدهای مسجد فرو ریخت. خرابه‌های مسجد برای بیش از ۱۵۰ سال بدون تعمیر باقی ماند تا آنکه با سال ۱۳۱۸ تعمیرات و دوباره‌سازی مسجد به منظور حفاظت و بازسازی بخش‌های باقی‌مانده شامل طاق‌ها و پایه‌ها آغاز شد. در ۱۳۵۵ کارهای ساختمانی آن به اتمام رسید بازسازی گنبد اصلی و گنبد کوچک با طرح و استادکاری مرحوم استاد محمدرضا معماران‌بنام انجام شد. بازسازی کاشیکاری داخلی و خارجی هنوز ادامه دارد.
اگر می خواهید به مسجد کبود سری بزنید می توانید از شرق و غرب تبریز با صرف هزینه ای ناچیز و با استفاده از اتوبوس های بی آر تی خودتان را به مرکز شهر برسانید.
مسجد کبود در چندصد متری میدان ساعت قرار گرفته و می توان گفت در بافت تاریخی شهر است، اگر به این حوالی برسید می توانید موزه آذربایجان، عمارت ساعت، خانه موزه علی مسیو، خانه موزه استاد شهریار، موزه عصر آهن و بسیاری از آثار تاریخی دیگر را نیز ببینید.نرسیده به موزه آذربایجان مسجدی قد بر افراشته که به فیروزه جهان اسلام شهرت دارد.
علیرغم جفایی که در حقش شده و چندین بار مورد بی‌مهری قرار گرفته هنوز سرپا مانده است و مورد توجه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی است.
از در مسجد که وارد می شوید فیروزه جهان اسلام را خواهید دید که درست در وسط محوطه ای بزرگ قرار گرفته و دور تا دورش را رواق های مسقفی وجود دارد که گرمای تابستان را می توانید به خنکی در آنجا سر کنید.
ورودی مسجد که مهم ترین قسمت آن نیز محسوب می شود سردر زیبایی به بلندی آسمان قد برافراشته است، این سردر از این حیث اهمیت دارد که توانسته از زمین لرزه های تبریز در امان بماند. بقیه بنا و به نسبت مورد مرمت استحکام بخشی و تزئینی قرار گرفته است.
آقای مصلحی ( مسئول مسجد کبود) یکی از کارمندان باسابقه و باتجربه اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی است که تاریخچه بسیاری از ابنیه تاریخی را حفظ است و زندگی نامه مسجد کبود را شاید بهتر از زندگی خودش مکی داند.
این مرد میانسال خوشرو با آن موهای جو گندمی عمری را برای آثار تاریخی این شهر صرف کرده و سال پیش بود که به عنوان کارشناس راهنمای نمونه آثار تاریخی انتخاب شد، هر سوالی که داشته باشید با صعه صدر و مهربانی به شما پاسخ خواهد داد.
در قسمتی از مسجد کبود غرفه ای وجود دارد که می توانید بخشی از صنایع دستی استان آذربایجان شرقی از سفال سرامیک گرفته تا معرق کاری در آنجا مشاهده کنید و اگر وقت کافی برای گردش در سایر نقاط شهر ندارید یکی از آن ها را برای عزیزانتان به عنوان سوغاتی تهیه کنید، شاید سفال سرامیک بهترین یادگار از پیر لاجوردی و با شکوه تبریز باشد.
نگارنده: ندا فرشباف
عکس: عباس بنی حسینیان
