نقش ابزارهای هوش مصنوعی در طراحی رسانه‌های نوین

سؤال اساسی این است که ابزارهای هوش مصنوعی چگونه بر حوزه طراحی و حرفهٔ طراح تأثیر خواهند گذاشت و چه مزایا و معایبی می‌توانند به همراه داشته باشند. مفهوم کاربرد AI در طراحی رسانه‌های نوین هنوز جدید است و مطالعات معدودی در این زمینه انجام شده است. هدف این پژوهش تعیین نقش AI در طراحی رسانه‌های نوین، شناسایی حوزه‌های کاربرد، ابزارهای خاص مورد استفاده، تأثیر بر فرآیند طراحی و بازار کار طراحان و تعاملات آینده با این فناوری است. اهمیت این تحقیق از آنجا ناشی می‌شود که طراحان رسانه‌های نوین هم‌اکنون در حال استفاده از فناوری‌های AI هستند و انتظار می‌رود این ابزارها موجب نوآوری‌ها و تغییرات بنیادین در صنعت و حرفه‌شان شوند و از سوی دیگر به رشد فردی آنان کمک کنند.

ابزارهای هوش مصنوعی و کاربردهایشان در طراحی

ابزارهای هوش مصنوعی روزبه‌روز در حوزه‌های مختلف از جمله طراحی جای خود را باز می‌کنند. شرکت‌ها سیستم‌های AI متعددی برای طراحی گرافیک و وب توسعه داده‌‌اند که هم برای کاربران مبتدی و هم حرفه‌ای مناسب‌اند. این سیستم‌ها معمولاً از یادگیری عمیق، الگوریتم‌های یادگیری ماشین و مدل‌های مولد بهره می‌برند تا داده‌ها را تحلیل، الگوها را شناسایی و محتوای جدید تولید کنند.
از نمونه‌های مطرح‌شده در منابع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• Adobe Sensei: در محصولات ادوبی ادغام شده و با تحلیل داده‌هایی از قبیل تصاویر با وضوح بالا تا کلیک‌های کاربران، به «عمیق‌تر کردن بینش»، «ارتقای بیان خلاقانه»، «شتاب‌بخشیدن به وظایف و گردش‌کار» و «تصمیم‌گیری در زمان واقعی» کمک می‌کند. ادوبی تأکید دارد که Sensei خلاقیت انسانی را تقویت می‌کند، نه جایگزین آن.
• DeepFont: سامانه‌ای از ادوبی که با تشخیص فونت‌ها در تصاویر، زمان شناسایی تایپ‌فیس‌ها را به‌طرز چشمگیری کاهش می‌دهد.
• Design Scape: با پشتیبانی ادوبی و سایر شرکت‌ها، پیشنهادات تعاملی برای چینش عناصر ارائه می‌دهد و طراح را قادر می‌سازد که اجزا را جابه‌جا کرده و بازخوردهای جدید دریافت کند.
• The Grid: یکی از نخستین سرویس‌های طراحی وب با هوش مصنوعی بود که از یک چت‌بات (Sacha) برای تعامل با کاربر و ارائه طرح‌های وب‌سایت بر اساس پاسخ‌های او استفاده می‌کرد. محدودیت در کنترل خروجی و نبود قابلیت‌های سنتی «کشیدن و رها کردن» باعث شد مشتریان ناخشنود شوند.
• Firedrop: وب‌سایتی برای طراحی خودکار صفحات تک‌صفحه‌ای بر پایهٔ «طراحی تخت» که کاربران با پاسخ دادن به پرسش‌های چت‌بات، طرح دریافت می‌کنند. مناسب افراد فاقد دانش طراحی است، اما تنوع کم قالب‌ها باعث شباهت خروجی‌ها می‌شود.
• Logojoy (Looka): از سال ۲۰۱۶ با یادگیری ماشین ترکیب‌های موفق فونت، رنگ و نمادها را می‌آموزد و بدون نیاز به طراح گرافیک، لوگوهایی ساده و جذاب برای کسب‌وکارهای نوپا تولید می‌کند.
• سامانه‌های تولید محتوا: ابزارهایی مانند ChatGPT و DALL·E 2 توانایی تولید محتوا (متنی و تصویری) را دارند. برای مثال DALL·E با تحلیل طرح‌های اولیه و توضیحات متنی، تصویرهای واقع‌گرایانه خلق می‌کند که گاه از کار دست انسان قابل تشخیص نیست و می‌تواند به‌عنوان بانک تصویری برای آژانس‌های طراحی و تبلیغات استفاده شود.

با این ابزارها، AI به «فناوری دستیار طراحی» تبدیل شده است که توانایی شناسایی روندها، ایجاد طراحی‌های شخصی‌سازی‌شده و حتی اتخاذ تصمیمات خلاقانهٔ نیمه‌مستقل یا خودکار را داراست و گاهی گام‌هایی از فرآیند خلق را حذف می‌کند.

تأثیرات مثبت بر فرآیند خلاقانه

1. تقویت خلاقیت و تخیل
   • بسیاری از شرکت‌کنندگان در مطالعات گزارش داده‌اند که ابزارهای AI به توسعهٔ تخیل کمک می‌کنند و امکان تجربهٔ سریع‌تر ایده‌ها را فراهم می‌آورند. برخی گفته‌اند AI می‌تواند آنچه را که نمی‌توانند به‌تنهایی مجسم کنند، به تصویر بکشد.
2. صرفه‌جویی در زمان و افزایش بهره‌وری
   • خودکارسازی وظایف تکراری و زمان‌بر (مانند ورود داده‌ها یا برخی مراحل تولید) موجب می‌شود طراحان بتوانند کارهای خلاقانه‌تر و تحلیل‌های پیچیده‌تر را در زمان کمتری انجام دهند.
3. کمک به ایده‌پردازی و حل مسئله
   • AI می‌تواند مسائل را از زوایای مختلف شناسایی و راه‌حل‌های متنوعی ارائه دهد. در فاز ایده‌پردازی و برین‌استورمینگ، پیشنهادات تعاملی AI می‌تواند ابزار مفیدی باشد.
4. تولید محتوای نوآورانه و شخصی‌سازی‌شده
   • سامانه‌های تولید محتوا قادرند به‌سرعت انواع مختلف محتوا را تولید کرده و با تحلیل رفتار کاربر، طرح‌های بسیار شخصی‌سازی‌شده ارائه دهند (مانند توصیه‌های بصری پینترست).
5. کاهش خطا
   • با ارزیابی داده‌ها و اطلاعات پیشین، AI می‌تواند خطاهای بالقوه را پیش از وقوع شناسایی و راهنمایی ارائه دهد.
6. تحول در تولید جلوه‌های بصری و انیمیشن
   • الگوریتم‌های AI در تولید VFX و انیمیشن، امکان خلق جلوه‌های سینتتیک واقع‌گرایانه و شبیه‌سازی‌های فیزیکی را با سرعت و دقت بیشتر فراهم می‌کنند.

چالش‌ها و معایب

1. محدودیت در اصالت و مسائل اخلاقی
   • AI بر پایهٔ داده‌های پیشین عمل می‌کند و منتقدان عقیده دارند که توان خلق ایده‌های کاملاً نوآورانه را ندارد. نگرانی‌های مرتبط با حریم خصوصی و حقوق مؤلفان (مثلاً استفاده از آثار هنری بدون اجازه) از چالش‌های برجسته است.
2. وابستگی به ورودی انسانی
   • ابزارهای AI بدون هدایت و خلاقیت انسان توان خلق مستقل ندارند؛ تنها به‌عنوان دستیار مورد استفاده‌اند.
3. مسائل کاربری و شفافیت
   • بسیاری از سیستم‌های AI مانند «جعبه سیاه» عمل می‌کنند و دلیل پشت تصمیماتشان نامشخص است؛ این امر ویرایش خروجی‌ها را دشوار می‌سازد.
4. تهدید اشتغال طراحان
   • اتوماسیون گستردهٔ وظایف طراحی ممکن است تقاضا برای برخی از مشاغل طراحی را کاهش دهد، به‌ویژه برای افرادی که مهارت کار با AI را ندارند.
5. افزایش مصرف انرژی
   • پردازش‌های یادگیری عمیق انرژی زیادی مصرف می‌کنند و تحقیق در زمینه بهینه‌سازی مصرف و پایداری انرژی ضروری است.
6. محدودیت در پروژه‌های پیچیده
   • در پروژه‌های بزرگ و پیچیده، AI هنوز به درک و توان تفسیر انسان نمی‌رسد و درک زمینه‌ای لازم را ندارد.

نقش تکامل‌یافته طراح انسانی

منابع تأکید می‌کنند که خلاقیت و هوش انسانی همچنان در طراحی ضروری است و هیچ ماشینی نمی‌تواند به‌طور کامل جایگزین ذهن خلاق انسان شود. ورود AI باعث می‌شود نقش طراح از «خلق کامل دستی» به «تعریف پارامترها و اهداف برای مدل‌های AI» و سپس «بازبینی و بهینه‌سازی خروجی» تغییر یابد. طراح بیش‌تر نقش «سرپرست خلاقیت AI» را ایفا خواهد کرد.

چشم‌اندازها و پیشنهادات آینده

• پایداری انرژی: تحقیق در زمینه کاهش مصرف انرژی مدل‌های AI از اولویت‌ها خواهد بود.
• آموزش و توسعه مهارت: دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی باید برنامه‌های درسی و کارگاه‌های عملی در زمینه استفاده از AI در طراحی تدوین کنند.
• بحث‌های خلاقیت و مالکیت اثر: با گسترش تولید خودکار محتوا، مفاهیم خلاقیت و حقوق مولف به چالش کشیده می‌شود و روش‌های پژوهش و جمع‌آوری اطلاعات تغییر خواهد کرد.

نتیجه‌گیری

ابزارهای هوش مصنوعی تأثیر عمیق و چندوجهی بر فرآیند خلاقانه در طراحی رسانه‌های نوین دارند؛ از افزایش بهره‌وری و صرفه‌جویی در زمان گرفته تا خلق محتوا و شخصی‌سازی طرح‌ها. اما در کنار این مزایا، چالش‌هایی چون اخلاق، شفافیت، وابستگی به انسان و مصرف انرژی نیز مطرح‌اند. آینده طراحی رسانه‌های نوین بر پایهٔ همکاری انسان و ماشین خواهد بود؛ جایی که طراحان به‌عنوان راهبر و ناظر خلاقیت AI عمل می‌کنند و مهارت‌های استراتژیک و خلاقانهٔ خود را پرورش می‌دهند.

منابع:

• Abella, A. (2007). Marcel Duchamp: On the fruitful use of narcissism and destructiveness in contemporary art. The International Journal of AI.
• Fink, A., & Benedek, M. (2014). EEG alpha power and creative ideation. Neuroscience & Biobehavioral Reviews.
• Hübner, P. (2025). Partrik Hübner Biography. Erişim Tarihi: 20. April. 2025: https://www.patrik-huebner.com/how-to-tell-stories-with-generative-design.
• Iansiti, M., & Lakhani, K. R. (2020). Competing in the age of AI: Strategy and leadership when algorithms and networks run the world. Harvard Business.
• Livio, J., & Hodhod, R. (2018). AI Cupper: A fuzzy expert system for sensorial evaluation of coffee bean attributes to derive quality scoring. IEEE Transactions on Fuzzy Systems.
• Lou, C., Kiew, S. T. J., Chen, T., Lee, T. Y. M., Ong, J. E. C., & Phua, Z. (2023). Authentically fake? How consumers respond to the influence of virtual influencers. Journal of Advertising.