تحلیل و مقایسه دو برج در تبریز
در این مقاله، به بررسی دو برج یکی ساخته شده و دیگری طراحی شده با هوش مصنوعی می پردازیم. برج ابریشم توسط مهندیسن مشاور تجیر با مدیریت دکتر علی اکبر صارمی طراحی شده است. برج دوم که “نقشینه” نام دارد توسط علی خیابانیان به کمک هوش مصنوعی و دقیقا در همان مکان (میدان شهید بهشتی تبریز) با همان زاویه دید و تطبیق ارتفاع با برج ابریشم طراحی شده است. هر چند که طراح معتقد بر این است مکان یابی چنین برج با این ارتفاع در تناسب با ابعاد میدان شهید بهشتی، موقعیت اجتماعی منطقه و تاریخی که یادآور جاده ابریشم است تصمیم درستی نیست. 25 معیار مختلف را در مقایسه این دو برج مدنظر قرار داده شده است، و در تعامل با دو هوش مصنوعی برتر دنیا میزان تطابق برج ها با معیارها بررسی و امتیاز بندی شده اند. نتیجه ارایه شده خلاصه ی است از ده ها ساعت مکالمه و آموزش (اعم از معرفی ویژگی ها و بناهای شاخص معماری ایران و معرفی شهر تبریز)، بررسی خروجی ها و ارزیابی صحت و دقت مطالب توسط این دو هوش مصنوعی است. به زعم نویسنده این مقاله می تواند شروعی برای بازبینی داشته ها و ساخته ها باشد تا انتخاب و تصمیمات درستی برای آینده بتوان اتخاذ کرد.
برج نقشینه
برج ابریشم
شیوه طراحی، آموزش هوش مصنوعی (Train)، پرامپ (Prompt) نویسی و مکان یابی برج نقشینه خود مبحثی طولانی است که در مقالات بعدی به آن خواهم پرداخت. امام مهم تر از این موضوع برانگیختن حساسیت مردم و مسئولین شهری است که تکنولوژی جدید امکانات بی حد و حصری را در اختیار ما قرار می دهد و می توانیم در کمترین زمان و با بیشترین دقت که تاکنون دیده شده با بهسازی و توسعه شهرها بپردازیم .
ارزیابی و بررسی برج های ابریشم و نقشینه
- جذابیت بصری (Visual Appeal)
- برج نقشینه: این برج با استفاده از الگوهای هندسی و تزئینی سنتی ایرانی، جذابیت بصری خاصی دارد. فرم منحنی و پیچیده آن، چشم‌نواز است و تکرار الگوها، حس وحدت و هماهنگی را ایجاد می‌کند. سایه‌های ایجاد شده توسط الگوهای مشبک، بر جذابیت بصری آن می‌افزاید.
- برج ابریشم: این برج با فرم مکعبی و خطوط صاف خود، سادگی و مدرنیته را به نمایش می‌گذارد. استفاده از شیشه در نمای آن، جلوه‌ای درخشان و امروزی به آن بخشیده است. با این حال، فقدان تزئینات و الگوهای بصری، ممکن است جذابیت آن را در مقایسه با برج نقشینه، کاهش دهد.
- ارتباط با فرهنگ محلی (Connection to Local Culture)
- برج نقشینه: این برج با بهره‌گیری ازنقوش و فرم های معماری سنتی ایران به زبانی مدرن در قالب پوسته ای پارامتریک، توانسته حافظه جمعی را نسبت به فرهنگ و هویت محلی تحریک کند. استفاده از الگوهای هندسی، مشبک‌ها و فرم‌های منحنی، یادآور معماری‌های تاریخی ایران است و حس نوستالژی و تعلق را در بیننده زنده می‌کند.
- برج ابریشم: این برج فاقد هرگونه نشانه یا الگوی معماری محلی است و به نظر می‌رسد که می‌تواند در هر شهر دیگری با فرهنگ‌های متفاوت نیز قرار گیرد. ارتباط آن با فرهنگ محلی، بسیار ضعیف است.
- آنالیز فرم (Form Analysis)
- برج نقشینه: فرم برج، پیچیده و منحنی است که با استفاده از الگوهای هندسی و مشبک‌ها، تزئین شده است. این فرم، در عین سادگی، پیچیدگی و تنوع را به نمایش می‌گذارد.
- برج ابریشم: فرم برج، مکعبی و ساده است که با خطوط صاف و سطوح شیشه‌ای مشخص می‌شود. این فرم، فاقد پیچیدگی و تنوع است و بیشتر بر سادگی و کارایی تأکید دارد.
- ادغام با محیط طبیعی و مصنوعی (Integration with Natural and Artificial Environment)
- برج نقشینه: الگوهای مشبک و سایه‌های ایجاد شده توسط آنها، به برج کمک می‌کنند تا با محیط طبیعی و نور خورشید، ارتباط برقرار کند. فرم منحنی آن، نیز با محیط طبیعی سازگارتر است.
- برج ابریشم: فرم مکعبی و سطوح شیشه‌ای آن، ممکن است با محیط طبیعی و مصنوعی، تضاد ایجاد کند. این برج، بیشتر به عنوان یک جسم منفصل در محیط دیده می‌شود.
- پایداری (Sustainability)
- برج نقشینه: استفاده از الگوهای مشبک و سایه، به کنترل نور خورشید و کاهش مصرف انرژی کمک می‌کند. همچنین، استفاده از مصالح محلی و بازیافتی، می‌تواند پایداری آن را افزایش دهد.
- برج ابریشم: برج‌های شیشه‌ای، به دلیل جذب زیاد نور خورشید، ممکن است مصرف انرژی را افزایش دهند. با این حال، استفاده از فناوری‌های نوین، می‌تواند پایداری آن را بهبود بخشد.
- عملکردپذیری (Functionality)
- برج نقشینه: فرم و ساختار برج، ممکن است محدودیت‌هایی در عملکردپذیری ایجاد کند.
- برج ابریشم: فرم مکعبی و ساده آن، انعطاف‌پذیری بیشتری در چیدمان فضاهای داخلی ایجاد می‌کند.
- نوآوری در طراحی (Innovation in Design)
- برج نقشینه: این برج با تلفیق معماری سنتی و مدرن، نوعی نوآوری در طراحی را به نمایش می‌گذارد. استفاده از الگوهای سنتی در یک ساختار مدرن، ابتکاری است که آن را از سایر بناها متمایز می‌کند.
- برج ابریشم: این برج از نظر طراحی، بیشتر به دنبال سادگی و کارایی است و نوآوری خاصی در آن دیده نمی‌شود.
- هویت معماری (Architectural Identity)
- برج نقشینه: این برج با بهره‌گیری از الگوهای معماری ایرانی، هویت معماری خاصی دارد و به عنوان نمادی از فرهنگ و هنر ایران شناخته می‌شود.
- برج ابریشم: این برج، فاقد هویت معماری مشخص است و بیشتر یک نمونه از معماری بین‌المللی است.
- تأثیر روانی بر کاربران (Psychological Impact on Users)
- برج نقشینه: الگوهای هندسی، نورپردازی و سایه‌های ایجاد شده در این برج، فضایی آرامش‌بخش و الهام‌بخش را برای کاربران ایجاد می‌کند.
- برج ابریشم: سادگی و یکنواختی این برج، ممکن است تأثیر روانی کمتری بر کاربران داشته باشد.
- تعامل‌پذیری (Interactivity)
- برج نقشینه: فضاهای عمومی در اطراف برج و امکان تماشای جزئیات آن، تعامل‌پذیری خوبی را ایجاد می‌کند.
- برج ابریشم: این برج، بیشتر یک جسم منفصل است و تعامل‌پذیری کمتری دارد.
- احترام به تاریخ و هویت منطقه (Respect for History and Local Identity)
- برج نقشینه: این برج با الگوگیری از معماری تاریخی ایران، به تاریخ و هویت منطقه احترام می‌گذارد.
- برج ابریشم: این برج، هیچ ارتباطی با تاریخ و هویت منطقه ندارد.
- قابلیت تعمیر و نگهداری (Repair and Maintenance)
- برج نقشینه: استفاده از الگوهای مشبک و مصالح سنتی، ممکن است تعمیر و نگهداری آن را چالش‌برانگیزتر کند.
- برج ابریشم: سطوح صاف و شیشه‌ای آن، معمولاً نگهداری آسان‌تری دارند.
- انعطاف‌پذیری در کاربری (Flexibility in Usage)
- برج نقشینه: فرم و ساختار خاص آن، ممکن است انعطاف‌پذیری در کاربری را محدود کند.
- برج ابریشم: فرم مکعبی و فضای داخلی آن، معمولاً انعطاف‌پذیری بیشتری در کاربری دارد.
- نور و سایه (Lighting and Shading)
- برج نقشینه: الگوهای مشبک، نور خورشید را کنترل کرده و سایه‌های زیبایی را در داخل و اطراف برج ایجاد می‌کند.
- برج ابریشم: سطوح شیشه‌ای آن، ممکن است نور خورشید را به شدت منعکس کرده و باعث ایجاد خیرگی شود.
- مقیاس انسانی (Human Scale)
- برج نقشینه: فرم منحنی و ارتفاع مناسب آن، حس مقیاس انسانی را بهتر القا می‌کند.
- برج ابریشم: فرم مکعبی و ارتفاع زیاد آن، ممکن است حس مقیاس انسانی را کاهش دهد.
- جلوه در شب (Night Appearance)
- برج نقشینه: نورپردازی مناسب می‌تواند الگوهای هندسی و مشبک آن را در شب برجسته‌تر کرده و جلوه زیبایی به آن ببخشد.
- برج ابریشم: نورپردازی شیشه‌ای می‌تواند جلوه‌ای مدرن و درخشان به آن ببخشد، اما ممکن است جذابیت کمتری در مقایسه با برج نقشینه داشته باشد.
- زیبایی‌شناسی هندسی (Geometric Aesthetics)
- برج نقشینه: الگوهای هندسی و تکرار آنها، زیبایی‌شناسی خاصی را در این برج ایجاد می‌کند.
- برج ابریشم: هندسه آن، ساده و بدون پیچیدگی است.
- ارتباطات اجتماعی (Social Connectivity)
- برج نقشینه: فضاهای عمومی و تعامل‌پذیر در اطراف برج، ارتباطات اجتماعی را تقویت می‌کند.
- برج ابریشم: فاقد چنین فضاهایی است.
- هندسه پارامتریک و مدولار (Parametric and Modular Geometry)
- برج نقشینه: امکان استفاده از هندسه پارامتریک در طراحی الگوها و ساختار آن وجود دارد.
- برج ابریشم: فرم مکعبی آن، بیشتر مبتنی بر هندسه مدولار است.
- کیفیت فضایی (Spatial Quality)
- برج نقشینه: فضاهای داخلی با نورپردازی مناسب و الگوهای هندسی، کیفیت فضایی بالاتری دارند.
- برج ابریشم: کیفیت فضایی آن، ممکن است به دلیل سادگی فرم و نورپردازی، کمتر باشد.
- پایداری اجتماعی (Social Sustainability)
- برج نقشینه: با ایجاد فضاهای عمومی و تقویت هویت محلی، به پایداری اجتماعی کمک می‌کند.
- برج ابریشم: تأثیر آن بر پایداری اجتماعی، کمتر است.
- استفاده از تکنولوژی‌های نوین (Use of Advanced Technologies)
- هر دو برج: امکان استفاده از تکنولوژی‌های نوین در ساخت و مدیریت انرژی را دارند.
- ارتباط با تاریخ و مدرنیته (Connection to History and Modernity)
- برج نقشینه: ارتباطی قوی با تاریخ و سنت‌های معماری دارد و در عین حال، از تکنولوژی‌های مدرن نیز بهره می‌برد.
- برج ابریشم: بیشتر به دنبال معماری مدرن است و ارتباطی با تاریخ ندارد.
- تناسبات طلایی (Golden Ratio)
- برج نقشینه: الگوها و ساختار آن، می‌توانند با تناسبات طلایی هماهنگ شوند.
- برج ابریشم: تناسبات آن، بیشتر بر مبنای نسبت‌های ساده است.
- استفاده بهینه از مصالح (Material Optimization)
- برج نقشینه: امکان استفاده از مصالح محلی و بازیافتی وجود دارد.
- برج ابریشم: امکان استفاده از مصالح متنوع و پیشرفته را دارد.
بعد از مکالمه طولانی با هوش مصنوعی (یا به عبارتی فرایند آموزش هوش مصنوعی) در مورد توجه و پاپبندی طرح ها به معیار های ذکر شده برای مقایسه دقیق تر از هر دو هوش مصنوعی خواسته شد بر اساس مکالمات انجام شده و 25 معیاری که نهایی شدند. در قالب جدول و براساس درصد دو برج را آنالیز کنند.
معیار |
برج ابریشم | برج نقشینه | توضیحات |
| جذابیت بصری | 50% | 90% | برج نقشینه با ترکیب‌بندی فرم‌های پیچیده و الگوهای سنتی جذابیت بیشتری دارد. برج ابریشم به دلیل سادگی طراحی کمتر جذاب است. |
| ارتباط با فرهنگ محلی | 20% | 95% | برج نقشینه از عناصر معماری ایرانی مانند موتیف‌ها بهره می‌برد. برج ابریشم فاقد این ارتباط است. |
| آنالیز فرم | 60% | 85% | فرم پیچیده‌تر و هماهنگ در برج نقشینه نشان‌دهنده توانایی آن در انتقال مفاهیم و احساسات است. گویی سنت و فرهنگ، دنیای مدرن را دربر گرفته و می خواهد پیامی نو صادر کند. |
| ادغام با محیط طبیعی و مصنوعی | 55% | 90% | برج نقشینه به دلیل استفاده از خطوط نرم و منحنی، سازگاری بیشتری با محیط طبیعی و مصنوعی دارد. |
| پایداری (Sustainability) | 40% | 70% | استفاده از الگوهای پوسته‌ای در برج نقشینه امکان تهویه طبیعی و کاهش مصرف انرژی را فراهم می‌کند. |
| عملکردپذیری (Functionality) | 80% | 65% | برج ابریشم به دلیل طراحی ساده‌تر برای کاربری‌های مختلف مناسب‌تر است. |
| نوآوری در طراحی | 50% | 95% | برج نقشینه با ترکیب مدرن و سنتی، نمونه‌ای از طراحی نوآورانه و خلاقانه است. |
| هویت معماری | 30% | 100% | برج نقشینه با الهام از معماری ایرانی، حس هویت و تاریخ را القا می‌کند. |
| تأثیر روانی بر کاربران | 60% | 85% | برج نقشینه احساس آرامش و اصالت فرهنگی را در مخاطب ایجاد می‌کند. |
| تعامل‌پذیری (Interactivity) | 40% | 75% | جزئیات معماری در برج نقشینه کاربر را به کشف و تعامل با فضا دعوت می‌کند. |
| احترام به تاریخ و هویت منطقه | 10% | 80% | برج نقشینه تلاش می کند نمایانگر تاریخ و هویت منطقه‌ای باشد. ولی کامل موفق نیست. |
| قابلیت تعمیر و نگهداری | 80% | 65% | برج ابریشم به دلیل سادگی ساختار، نیاز به تعمیر و نگهداری کمتری دارد. |
| انعطاف‌پذیری در کاربری | 75% | 60% | برج ابریشم برای تغییر کاربری به دلیل طراحی ساده‌تر مناسب‌تر است. |
| نور و سایه (Lighting and Shading) | 50% | 85% | بازی نور و سایه در برج نقشینه، جذابیت بصری بیشتری ایجاد می‌کند. و با نورپردازی خلاقانه ای که پتانسیلش را دارد در شب به سرزندگی میدان کمک می کند. |
| مقیاس انسانی | 55% | 90% | برج نقشینه به دلیل جزئیات طراحی، تعامل بهتری با مقیاس انسانی دارد. |
| جلوه در شب (Night Appearance) | 40% | 95% | طراحی برج نقشینه با نورپردازی دقیق و جذابیت در شب تأثیرگذارتر است. |
| معیارهای تخصصی‌تر | برج ابریشم | برج نقشینه | توضیحات |
| زیبایی‌شناسی هندسی (Geometric Aesthetics) | 70% | 95% | برج نقشینه از هندسه پیچیده و هماهنگ استفاده کرده که حس تعادل و زیبایی بیشتری دارد. برج ابریشم ساده و کم‌جزئیات است. و نمی تواند به عنوان نمادی ماندگار در ذهن و تاریخ معماری تبریز عمل کند. |
| ارتباطات اجتماعی (Social Connectivity) | 30% | 80% | برج نقشینه به دلیل عناصر فرهنگی و دعوت‌کننده به تعاملات اجتماعی و سرزندگی میدان کمک می‌کند. |
| هندسه پارامتریک و مدولار | 40% | 90% | برج نقشینه دارای هندسه پارامتریک و جزئیاتی است که با محاسبات پیشرفته هماهنگ است. |
| کیفیت فضایی (Spatial Quality) | 60% | 85% | فضای داخلی برج نقشینه به دلیل پوسته مشبک که نور و سایه ها را کنترل ومی کند توانایی ارایه کیفیت فضایی متفاوت از آنچه که در بناهای مدرن و تکراری شهر دارد. |
| پایداری اجتماعی (Social Sustainability) | 30% | 80% | برج نقشینه حس تعلق اجتماعی بیشتری ایجاد می‌کند. |
| استفاده از تکنولوژی‌های نوین (Use of Advanced Technologies) | 60% | 85% | طراحی پارامتریک و پوسته‌ای در برج نقشینه نشان‌دهنده استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته است. |
| ارتباط با تاریخ و مدرنیته | 20% | 90% | برج نقشینه با ترکیب عناصر تاریخی و مدرن یک طراحی تلفیقی منحصر به فرد ایجاد کرده است. |
| تناسبات طلایی (Golden Ratio) | 40% | 85% | ساختار برج نقشینه بیشتر به تناسبات طلایی نزدیک است و حس تعادل و زیبایی بیشتری ایجاد می‌کند. |
| استفاده بهینه از مصالح (Material Optimization) | 70% | 75% | برج ابریشم به دلیل طراحی ساده، استفاده بهینه‌تری از مصالح دارد؛ اما برج نقشینه با جزئیات بیشتری که دارد از مواد بیشتری استفاده می‌کند. |
نتیجه‌گیری
بر اساس تحلیل‌های انجام شده، می‌توان نتیجه گرفت که برج نقشینه (برج نقشینه)، برتری قابل ملاحظه‌ای نسبت به برج ابریشم دارد. این برج، با استفاده از الگوهای معماری سنتی ایران، ارتباط نسبتا خوبی فرهنگ و هویت محلی برقرار می‌کند، جذابیت بصری بالایی دارد، نوآوری در طراحی را به نمایش می‌گذارد و تأثیر روانی مثبتی بر کاربران دارد. همچنین، این برج، به پایداری اجتماعی و محیطی نیز توجه بیشتری دارد. در مقابل، برج مدرن، با وجود سادگی و کارایی، فاقد هویت معماری مشخص است، ارتباطی با فرهنگ محلی ندارد و تأثیر کمتری بر کاربران می‌گذارد.
به طور کلی، می‌توان گفت که برج نقشینه، نمونه‌ای موفق از تلفیق سنت و مدرنیته است که با احترام به تاریخ و هویت منطقه، فضایی زیبا، کارآمد و الهام‌بخش را برای جامعه ایجاد می‌کند. این برج، نه تنها یک بنای صرفاً کاربردی، بلکه یک اثر هنری و نمادی از فرهنگ و هنر ایران است که می‌تواند به عنوان الگویی برای معماری معاصر ایران مورد توجه قرار گیرد. معماری باید بازتابی از ارزش‌ها، باورها و آرمان‌های یک جامعه باشد و به عنوان یک عنصر زنده و پویا، در تعامل با تغییرات و تحولات اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی، تکامل یابد. بر این اساس، برج نقشینه، به دلیل همخوانی بیشتر با معیارهای فوق، بر برج مدرن برتری دارد.
