بخه گزارش صاحب دیوان، در سال 1354، کارشناسان قصد احداث ساختمانی در بالای تپه روستای محمود آباد را داشتند. این روستا در فاصله 23 کیلومتری جنوب شرق ارومیه واقع شده است. آنها در این پروسه، توانستند سنگ نوشته‌ای به خطر اورارتویی را کشف نمایند. این سنگ نوشته به موزه‌ای در ارومیه منتقل شد و تا این زمان در همان محل نگهداری می‌شود.
این سنگ نوشته ابعادی برابر با 90 سانتی متر در 61 سانتی متر دارد. قطر آن 20 سانتی متر بوده و توانسته به عنوان یکی از مهم‌ترین سنگ نوشته‌های تاریخ ایران شناخته شود. دکتر حمید خطیب شهیدی، یکی از مطرح‌ترین باستان‌شناسان ایران در سال 1356 هنگام کاوش در محوطه‌های باستانی محمود آباد توانست آثار دیگری مربوط به دوران قرون وسطی را از زیر خاک به بیرون بکشد.
بر اساس اطلاعات منتشر شده در این زمینه، این کتیبه از محل اصلی که نا معلوم است به سرقت رفته و به عنوان یک اثر متبرک در کلیسا مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
تا امروز افراد مطرحی همچون سالوینی، هاروتیونیان، پین، ویلهلم و غیره این سنگ نوشته را مورد بررسی و ترجمه قرار داده‌اند. خوانایی خوب و جذابیت بالای آن باعث شده تا کارشناسان نام زیباترین کتیبه اورارتویی در ایران را برای او در نظر بگیرند.
پروسفسور سالوینی معتقد است که این کتیبه به قلعه اسماعیل آقا مربوط بوده و باید قطعات بشتری را به همراه داشته باشد. در حال حاضر ما فقط به 14 سطر انتهایی این سنگ نوشته دسترسی داریم.
متن کتیبه به این شرح است: روسا پسر ساردوری می‌گوید که در اینجا قربانی‌ها نمودم تا زمانی که پادشاهان عازم سفر می‌شوند به خدای شه بیتو یک گاو نر و یک گوسفند قربانی کنند، زمانی که ساختمان‌های نو(؟) بنا شود به خدای شه بیتو یک گوسفند قربانی کنند. زمانی که چیزی از سوسی ویران شد(قربانی) کنند. … نشود. زمانس که دروازه کولت(؟) جدید ایجاد شد(؟) برای خدای شه بیتو یک گوسفند قربانی شود، روسا خدمتگذار خدای شه بیتو و در کنار خدای شه بیتو(…)(؟) است، روسا هر زمان(…)(؟) او باشد، روسا پسر ساردوری می‌گوید که: هرکس که این نوشته را تخریب کند زیر نور خورشید…
از زمانی که مطالعات اورارتو شناسی شروع شده‌اند، تا امروز بیش از 15 سنگ نوشته مهم کشف شده‌اند. این کتیبه‌ها معمولا در شرق کشور پیدا شده و اکثر آنها در استان آذربایجان غربی هستند. بر اساس مدارک موجود، ایشپوینی فرزند ساردوری، اولین شاه اورارتویی است که توانسته به شمال غرب ایران وارد شود. او یکی از اولین پادشاه‌هایی است که از خود کتیبه به جای گذاشته است.
کتیبه ترغه در بوکان از جمله موارد مهمی به حساب می‌آید که متاسفانه به سرقت رفته و از موضوع آن اطلاعات خاصی در دسترس نمی‌باشد. ایشپوینی پس از یک بازه زمانی خاص پسر خود یعنی منوا را در پادشاهی شریک کرد و از این همکاری، کتیبه‌های سد قلاتگاه و کیله شین که مربوط به بنیان گذاری یک شهر و پیروزی در جنگ موصاصیر می‌باشد به جای مانده است.
منوا، شاهی است که سه سنگ نوشته مختلف از خود به جای گذاشته است. از جمله کتیبه‌های این پادشاه باید به عین الروم، داش تپه و قلاتگاه اشاره نمود.
البته که پادشاهان پس از منوا هم کتیبه‌های مختلفی را از خود بر جای گذاشته‌اند. از جمله این پادشاهان باید آرگیشتی اول و ساردوری دوم اشاره نمود. این دو پادشاه در رازلیق سراب و سقندل اهر کتیبه بر جای گذاشته‌اند.
زمانی که ما این سنگ نوشته‌ها را بررسی می‌کنیم و مضامین موجود در آنها را مورد بررسی قرار می‌دهیم، می‌توانیم به این نتیجه برسیم که پادشاهان قدیمی، حضور خود از نظر سیاسی در منطقه شمال غرب را توجیه می‌نمایند. این سنگ نوشته‌ها اسناد غیر قابل انکاری هستند که به تمایل شاه‌های اورارتویی به گسترش قدرت و افزایش آبادانی اشاره دارند. آنها به خدایان سه گانه معتقد بودند. خالدی بزرگترین خدا، تی شه خدای طوفان و شیوینی خدای خورشید آن زمان بوده است.
