در واقع علت ساخت این مسجد نذری بود که آسیه خانم، مادر فتحعلی شاه، برای به تاج و تخت نشستن پسرش کرده بود. به گفته «علیرضا زمانی» تهران‌پژوه، مسجد امام خمینی (ره) یکی از زیباترین مساجد چهار ایوانی و کامل‌ترین نوع مساجد ایرانی است که ۱۱ هزار متر مربع وسعت دارد. بنای این مسجد مربعی‌شکل یک چرخش نسبتا ملایم به سمت قبله دارد.
معماری آن دارای صحن میانی، گنبدخانه، شبستان‌های ستون‌دار، چهار ایوان در چهار گوشه، رواق‌ها، سردرهای شمالی، شرقی و غربی است.
این تهران‌پژوه وجود ساعت خورشیدی برای تعیین طول روز و جهت قبله در وسط صحن مسجد را از دیگر ویژگی معماری دومین بنای قدیمی تهران عنوان می کند و می گوید: «کنار حوض وسط صحن مسجد یک پایه سنگی قرار گرفته که روی آن یک علامت کوچک برای مشخص کردن جهت قبله وجود دارد. این قبله‌نما یا ساعت خورشیدی بر مبنای حرکت خورشید از شرق به غرب و با تشکیل سایه، زمان را در طول روز تعیین می کند.»
بزرگ ترین ایوان این مسجد که در شمال آن قرار گرفته به ایوان تابستانی معروف است و در تابستان‌ها برای اقامه نماز جماعت از آن استفاده می شد. بالای این ایوان گلدسته‌های کاشیکاری شده چشم‌انداز زیبایی به مسجد داده که توجه هر رهگذری را به خود جلب می کند. بنا برتعریف زمانی،در بخش جنوبی مسجد بنای گنبدخانه قرار گرفته و این گبندها از دو قسمت تشکیل شده است.
همچنین در این مسجد، دو شبستان در بخش گنبدخانه آن ساخته شده است. وجود منبر ۱۲ پله‌ای مسجد که از سنگ مرمر ساخته شده از دیگر جاذبه های مسجد امام خمینی است.
منبع: همشهری
