موزه چاپ و نشر و تعلیم و تربیت نمایش 200سال فرهنگ‌سازی و اصلاح بنیادین جامعه ایران است.
سیدرضا سیدشریفی/ کارشناس موزه چاپ و نشر/ چندین نسل از خاندان کفیلی در حوزه تامین و فروش کاغذ و ملزومات چاپ فعالیت دارند. برادران کفیلی در همان روزهای شروع بکار در صنعت چاپ، شیفته دستگاه ها و آثار چاپی قدیمی و ظرافت بکار رفته در آن شدند. همین علاقه و دلسوزی موجب شد بصورت موردی اقدام به خرید آثار چاپ شده با روش چاپ سنگی و دستگاه های چاپ قدیمی کنند. با جمع شدن آثار فاخر علاقه به جمع آوری آثار و دستگاهها بیشتر گردید و همکاران صنعت چاپ موارد بیشتری پیشنهاد می کردند که همگی قابل اعتنا و بررسی بودند.
آثار چاپی قدیمی بسیار آسیب پذیر بوده در صورت عدم نگهداری اصولی از بین خواهند رفت، همینطور دستگاههای قدیمی با بی‌لطفی و عدم رسیدگی تبدیل به آهن پاره شده، حتی قسمت عظیمی از دستگاهها با قدمت بیش از یکصدسال در خلا قانونی حفاظت از اشیاء تاریخی از بین رفته‌اند، این علاقه و دلسوزی موجب شد تا برادران کفیلی احساس تکلیف کنند تا این سرمایه‌های معنوی را نجات داده و حفظ نمایند.
سی سال گذشت و گذر ایام این برادران را تبدیل به مجموعه‌دار حرفه‌ای در صنعت چاپ کشور نمود. در کنار خرید دستگاههای بیشتر از سراسر ایران و جمع آوری آثار نفیس چاپی، کلکسیونی از کاغذهای استفاده شده در این صنعت هم به آرشیو این مجموعه اضافه گردید.
تعداد انبوه اقلام جمع‌آوری شده این ضرورت را طلبید که در سال 1396 آقای رشید کفیلی به نمایندگی از برادران کفیلی اقدام به اخذ مجوز مجوعه‌داری در حوزه صنعت چاپ و نشر نماید.
حال مجموعه‌ای بزرگ در چندین موزه تخصصی صنعت چاپ, اعم از دستگاههای چاپ قدیم و معاصر, آثار نفیس و فاخر چاپ سنگی و مطبوعات، آرشیو تخصصی کاغذ و مرکب‌ها، ماشین‌آلات و ابزار و ماشین‌های اداری، صحافی، لیتوگرافی، کلیشه و گراورسازی، مهرسازی دستی جمع آوری و آماده به نمایش درآمدن در یک موزه تخصصی و عمومی است.
موزه تعلیم و تربیت مرور تاریخ تاسیس آموزش و پروش نوین ایران در تبریز
خبر تاسیس موزه تعلیم و تربیت در دبیرستان فردوسی، لزوم بازسازی و مرمت ساختمان تاریخی 100 ساله این بنا را می‌طلبید، به دنبال این اتفاق، اتاق های طبقه نخست ساختمان زیبای قدیمی دبیرستان فردوسی که حوالی سال های 1306 شمسی توسط خانم ‘بیبر’، معمار آمریکایی، طراحی و احداث شده بود، در جشن یکصدمین سالگرد تاسیس دبیرستان در اردیبهشت 1395 شمسی، با جمع‌آوری آثار و اسناد تاریخی به عنوان موزه موقتی به روی بازدیدکنندگان باز شد.
خوشبختانه در اثر اهتمام رحمانی، مدیر پیشین دبیرستان فردوسی و جوادی مدیر فعلی، موزه ایجاد شده در ساختمان تاریخی دبیرستان فردوسی که در اصل مانند نمایشگاهی دایمی از یادگارهای یک سده فعالیت دبیرستان محسوب می‌شود، تا به امروز پابرجا مانده است.
در این نمایشگاه موزه‌گونه، مجموعه‌ای از عکس‌های مدیران، معلمان و دانش‌آموزان مدرسه در دوره های تاریخی متفاوت، نقاشی‌های دانش‌آموزان و اساتید نقاشی، ابزار آلات کارگاه‌های ماشین‌نویسی و فنی و دیگر اسناد و اشیایی که هر یک به نوعی بخشی از تاریخ مدرسه را بازگو می‌کند، به نمایش گذاشته شده است.
با توجه بر ضرورت صیانت از مدارس قدیمی تبریز به عنوان خاستگاه آموزش و پرورش نوین در ایران و نشانه‌های هویت فرهنگی و تربیتی کشورمان، تلاش برای ایجاد ‘موزه تعلیم و تربیت’ در دبیرستان ماندگار ‘ فردوسی’ تبریز یک ضرورت است.
مدیرکل آموزش و پرورش آذربایجان‌شرقی عزم خود را جزم کرده است که موزه ‘تعلیم و تربیت’ را در دبیرستان فردوسی ایجاد کند.
با توجه به قدمت دیرینه و 100 ساله دبیرستان فردوسی تبریز به عنوان نخستین دبیرستان بنیان گذاشته و مدیریت شده به دست ایرانی‌ها، ایجاد موزه تعلیم و تربیت در این مدرسه تاریخی را می توان به فال نیک گرفت.
دبیرستان فردوسی کجاست؟
دبیرستان فردوسی تبریز در سال 1295 شمسی توسط اعلم الملک، رئیس وقت معارف آذربایجان، بنیان گذاشته شد و به مناسبت سالروز میلاد خجسته پیامبر رحمت(ص) و نیز ورود محمدحسین میرزای ولیعهد به تبریز به نام ‘مدرسه متوسطه محمدیه’ نامگذاری شد.
مدیریت دوره نخست این مدرسه تاریخی را میرزا باقر طلیعه، مجتهد و سیاستمدار و روزنامه نگار برجسته تبریزی و ناشر روزنامه‌های طلیعه سعادت، کلید‌نجات و عنکبوت، به عهده داشت.
این مدرسه در طول یک سده فعالیت خود در صف نخست دبیرستان‌های ایران از منظر داشتن مدیران و معلمان دانشمند و فرهیخته و تربیت دانش‌آموزان بااستعداد جای گرفت و ستاره‌های پرشماری را به سپهر ادب و سیاست، اقتصاد و فرهنگ ایران زمین تحویل داد.
نام ‘مدرسه متوسطه محمدیه’ که گاهی ‘مدرسه متوسطه’ نیز نامیده می‌شد، در سال 1313 شمسی به مناسبت جشن یک هزارمین سالگرد تولد فردوسی، به ‘دبیرستان فردوسی’ تغییر یافت.
تنها دبیرستان همسنگ ایران با دبیرستان فردوسی تبریز، دبیرستان البرز تهران بوده است که آن هم تا سال 1318 شمسی که دولت لایحه ملی کردن تمام مدارس خارجی را تصویب و اجرایی کرد، به نام ‘کالج آمریکایی‌ها’ فعالیت می‌کرد.
وقتی چند موزه با هم متولد می‌شوند
چندین سال بود که ضرورت تاسیس موزه چاپ و نشر و همچنین موزه تعلیم و تربیت در خاستگاه فرهنگی آنها یعنی شهر تبریز احساس می‌شد، مدیران ارشد استانی بر ایجاد این موزه‌ها تاکید داشتند و این ضرورت در سال 2018 و پایتختی گردشگری جهان اسلام در تبریز بیشتر احساس شد.
تا اینکه در یکی از روزهای گرم مرداد 1397 دو مدیرکل در مکانی تاریخی با هم در مورد این ضرورت سخن گفتند و روزی تاریخی در تبریز رقم خورد.
مرتضی آبدار و جعفر پاشایی در محل قدیمی مدرسه دارالفنون تبریز توافق کردند که ساختمان تاریخی دبیرستان فردوسی دوباره تاریخ‌ساز شود و موزه چاپ و نشر و تعلیم و تربیت در آن تاسیس گردد.
این توافق سه ضلع استوار و منطقی داشت، اداره کل آموزش و پرورش آذربایجان‌شرقی ساختمان دبیرستان فردوسی را در اختیار این موزه قرار داد و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان‌شرقی آن را مرمت و تجهیزات تخصصی موزه را نصب خواهدنمود و در ضلع سوم این توافق تاریخی برادران کفیلی به عنوان مجموعه‌دار بخش‌خصوصی، اشیاء تاریخی را در این موزه قرار داده و آن را مدیریت و نگهداری خواهند نمود.
امید که تاسیس و افتتاح موزه چاپ و نشر و تعلیم و تربیت در دبیرستان ماندگار فردوسی تبریز به درخشش هر چه بیشتر نام این مرکز قدیمی آموزشی بر تارک تعلیم و تربیت کشورمان بینجامد.
وعده هایی که تابحال محقق نشده است.
