به گزارش صاحب دیوان، اعتیاد به مواد مخدر یکی از مشکلات جدی اجتماعی است که آسیب‌های جسمی و روانی جدی را به فرد و جامعه وارد می‌کند. این موضوع می‌تواند منجر به اختلالات خانوادگی، افزایش جرم و جنایت، کاهش بهره‌وری اقتصادی و افزایش هزینه‌های درمانی شود. به عنوان یکی از نخستین اولویت‌های آسیب‌های اجتماعی کشور، اعتیاد نیازمند راه‌حل‌های جدی و گسترده برای پیشگیری، درمان و بازگرداندن افراد به جامعه است.
طبق تحقیقات صورت گرفته از میزان مصرف انواع مواد مخدر در استان‌های مختلف کشور در سال جاری، مشاهده شد که پس از آخرین شیوع‌شناسی ملی که 7 سال پیش انجام گرفت، الگو و نحوه مصرف مواد مخدر توسط افراد معتاد در ایران تغییر کرده، بگونه‌ای که مصرف تریاک کاهش و در مقابل مصرف هروئین و شیشه به شدت در میان مصرف کنندگان افزایش یافته است. بر اساس آمار بدست آمده در سال 1395، مصرف هرویین و شیشه در رده‌های دوم و سوم قرار گرفته است.
با بررسی‌های صورت گرفته بر اساس پرونده مراجعین به کلینیک‌ها و مراکز ترک اعتیاد در استان‌های مختلف کشور، هرویین و شیشه از شایع‌ترین مواد مصرفی معتادان بود. در واقع با ورود شیشه به کشور، میزان مصرف تریاک به شدت کاهش پیدا کرده است و حتی در برخی از شهرها به صفر رسیده است. طبق گزارشاتی که از درمانگران بیشتر استان‌ها بدست آمده است، این بود که افزایش قیمت هروئین و تریاک سبب شده است تا بیشتر مصرف کنندگان در کنار مصرف هرویین و شیشه، از مواد دیگری همچون شربت و قرص متادون نیز صورت دائمی استفاده کنند. این در حالیست که از این قرص و شربت در مراکز درمانی به عنوان یک داروی ترک اعتیاد استفاده می‌شود، اما در سال‌های اخیر به دلیل رواج آن در بازار، به یک ماده مصرفی روزانه برای معتادان تبدیل شده است.
بر اساس آخرین بررسی و تحقیقات صورت گرفته در سال 1395، نزدیک به ۲ میلیون و ۸۰۸ هزار نفر مصرف کننده مستمر مواد مخدر در کشور وجود دارد که از این تعداد، 8/66 درصد مصرف‌کننده تریاک، 9/11درصد مصرف کننده ماریجوانا و گُل و گراس، 6/10 مصرف‌کننده هرویین و 1/8 درصد مصرف‌کننده شیشه هستند. با در نظر گرفتن میزان شیوع 4/5 درصدی اعتیاد در گروه سنی بین 15 تا 64 ساله در کشور، در این فاصله زمانی 7 سال، نه تنها این رقم کاهش نیافته، مطمئنا بر میزان آن نیز افزوده شده است.
اگر به سراغ ارقام و اعداد گزارش شده برای تهیه مواد مخدر توسط مصرف کنندگان برویم، طبق آمار بدست آمده در هفته اول بهمن ماه سال جاری، میانگین قیمت خرده‌فروشی برای یک گرم هرویین در ۲۸ استان کشور، ۴۵۱ هزار و ۴۲۸ تومان، میانگین قیمت خرده‌فروشی هر گرم شیشه در ۲۵ استان کشور، ۲۷۱ هزار و ۶۰۰ تومان و میانگین قیمت خرده‌فروشی هر گرم تریاک در ۱۶ استان کشور ۱۲۱ هزار و ۵۶۲ تومان بوده است. البته لازم به ذکر است که قیمت‌گذاری مواد اعتیادآور تابع افت و خیز بازار ارز و نرخ تورم، همچنین میزان نزدیکی به مرز افغانستان ( به عنوان مرکز اصلی تولید مواد مخدر) است. گروهی از درمانگرها علت افزایش قیمت برخی مواد مخدر منجمله هروئین را افزودن برخی ناخالصی‌ها مثل قرص خواب آور به این مواد است که سبب کاهش مدت نئشگی و افزایش میزان مصرف روزانه فرد مصرف کننده می‌شود. در خصوص کاهش مصرف تریاک و روی آوردن افراد به شیشه نیز همین افزایش قیمت خرده‌فروشی و عمده فروشی تریاک است که سبب شده امروزه تنها افراد سالخورده از این ماده مخدر استفاده کنند و قشر جوان به سمت شیشه گرایش پیدا کنند.
در خصوص وضعیت مصرف تفننی مواد در میان جوانان و نوجوانان، بخصوص دانش آموزان دبیرستانی، طبق گفته درمانگران ۳۱ استان، مربوط به مصرف تفننی و دائمی گل یا ماریجوانا و در برخی موارد حشیش و قرص‌های خواب‌آور است. به گفته درمانگران مراکز ترک اعتیاد، این دسته از مواد اعتیادآور، شاید تغییر مشهودی در ظاهر افراد مصرف کننده ایجاد نکند اما به مرور زمان با مصرف مکرر آن باعث آسیب‌های مغزی و برخی مشکلات روانی در آنها می‌گردد.
در خصوص میزان مصرف و میزان هزینه پرداختی معتادان برای تهیه مواد عوامل مختلفی دخیل هستند. میزان نیاز هر معتاد با دیگری متفاوت است. اگر بطور خوشبینانه به این قضیه نگاه کنیم که دو میلیون و ۸۰۸ هزار معتاد در ایران وجود دارد و حداقل مصرف روزنه هر کدام از آنها یک گرم از انواع مواد مخدر باشد، روزانه حداقل ۲ هزار و ۸۰۸ کیلوگرم معادل ۳ تن در سال، توسط معتادان کشور مصرف می‌شود.
با توجه به اینکه از سال 1395 به بعد، آمار گزارش شده از تعداد افراد معتاد به انواع مواد مخدر بدون تفکیک نوع ماده مصرفی اعلام می‌شود، با در نظر گرفتن ثابت بودن افراد مصرف کننده تریاک و شیشه، در مجموع، ۵۲۵ هزار معتاد به هرویین و شیشه در کشور وجود دارد. با در نظر گرفتن مصرف روزانه یک گرم از این دو ماده، هر نفر، روزانه به طور میانگین حدود ۷۲۰ هزار تومان برای خرید یک گرم هرویین و یک گرم شیشه پول می‌دهد که این رقم برای کل مصرف‌کنندگان مستمر این دو ماده به بیش از ۳۷۸ میلیارد تومان می‌رسد.
بطور کلی با در نظر گرفتن اینکه هر نفر از دو میلیون و ۸۰۸ هزار معتاد در کشور روزانه و به طور میانگین یک گرم مصرف انواع مواد داشته باشند و روزانه ۲۰۰ هزار تومان برای خرید ماده مصرفی خود هزینه کنند، در این صورت، بیش از ۵۶۲ میلیارد تومان هزینه روزانه ماده مصرفی این تعداد معتاد در کشور خواهد بود که با ضرب این عدد در ۳۶۵ روز سال، به عدد بیش از ۲۰۵ هزار میلیارد تومان می‌رسیم.
طبق تحقیقات و گزارشات بدست آمده از میزان مصرف مواد مخدر در استان آذربایجان شرقی نیز بیشترین ماده مصرفی معتادان، شیشه، گل، هرویین، شربت یا قرص متادون است. چند مصرفی شیشه و هرویین یا شیشه و متادون در میان مصرف کنندگان این استان رایج است.
رعنا باقری
