ائل گلي كه آنرا شاه گلي يا استخر شاه نيز مينامند يكي از زيباترين گردشگاههاي شهر تبريز ميباشد كه در جنوب شرقي تبريز در منطقهاي مرتفع و بر دامنه تپه اي واقع شده است. از باني نخست اين مجموعه اطلاعي در دست نيست به طوريكه احداث بناي اوليه اين آبگير را به زمان پادشاهان آق قويونلو و توسعه آن را به زمان صفويه نسبت ميدهند. اما معلوم است كه قهرمان ميرزا پسرعباس ميرزا و نوه فتحعلي شاه قاجار آن را مرمت كرده و عمارت دو طبقه اي در ميان آن بنا كرده بود.
دونالد ويلبر مي نويسد: «شاه گلي باغ بزرگي است كه قسمت برجسته اين باغ درياچه مصنوعي آن است كه اندازه آن در حدود ٧٠٠ پا ميباشد بر طبق تاريخ محلي شهر تبريز، درياچه مزبور ١٧٨۵ ميلادي و شايد قبل از اين تاريخ توسط يكي از پادشاهان كه نام وي معلوم نيست احداث گرديده است شباهت اين باغ به باغ «تخت شيراز» به چشم ميخورد گرچه مساحت اين باغ خيلي زيادتر است. زميني كه استخر بزرگ در آن حفر گرديده كاملاً مسطح نيست ولي براي ساختن قسمت شمال آن مقدار زيادي خاك در محل ريخته اند درختهايي كه در اطراف غرس كرده اند مثل حصاري آن را فرا گرفته و زمين دور استخر را پوشانده است و در نتيجه هر گاه از ايوان كوشك به آن نظر افكنيم مانند آن است كه آب استخر بر فراز سطح درهاي كه در عقب واقع شده معلق ميباشد. مخزن آب مثل باغ تخت شيراز از چشمهاي تامين ميگردد كه از سنگي بالاي مرتفعترين سكو ميجوشد آب مخزن را پنج نهر تشكيل ميدهد، كه در هر سكويي يك آبشار ايجاد ميشود و هر سكو با پلكان داراي يك رديف درخت تبريزي، در كنار ديوار عقب آن و يك رديف درخت بيد، در كنار نهرهاي آن است. بقيه اين باغ به قسمتهايي تقسيم گرديده كه در آنها درختان ميوه به عمل ميآيد و برحسب فصل در زير سايه درختان شبدر و يونجه ميكارند خيابان سنگفرش شده به كوشكي زيبا منتهي ميگردد كه طرحي بس دل انگيز دارد. تالار مركزي اطاق بزرگ هشت گوشي است كه هر طرف آن دوازده متر است و از هر قسمت ساختمان ميتوان وارد آن شد، لكن هر ضلع آن به اطاقهاي كوچك و تورفتگيها و طاقچههايي منشعب ميگردد. در اصل اين كوشك داراي گنبدي بوده ولي بعدها اين گنبد از بين رفته است».
عمارت و باغ شاهگلي تا سال ١٣٠٩ شمسي به محلي متروك تبديل شده بود و تنها براي ذخيره آب جهت آبياري مزارع و باغهاي شهر مورد استفاده قرار ميگرفت. طي اين مدت بر اثر عدم توجه و رسيدگي طبقه دوم و گنبد آن فرو ريخت و تنها طبقه اول اين كوشك به صورت متروكه باقي مانده بود. تا اينكه در بهار سال ١٣٠٩ باغ و عمارت آن زير نظر بلديه يا شهرداري تبريز قرار گرفت و در حاليكه هنوز استخر و طبقه پائين عمارت آن باقي بود از طرف شهرداري وقت تبريز «مرحوم محمدعلي خان تربيت» در عهد استانداري «مهذب الدوله سيد باقرخان كاظمي» از سنگ و ريگ خالي شده و تعمير گرديد و از اواخر ارديبهشت ماه به صورت گردشگاه عمومي شهر درآمد، به طوريكه روزنامه اطلاعات در ٢۴ ارديبهشت ماه ١٣٠٩ شمسي درباره شاهگلي تبريز چنين نوشته است: «استخر شاهگلي كه اخيراً بلديه تبريز به تعمير آن پرداخته بود، خاتمه يافته و مملو از آب گرديده و آب به شهر جاري شده است. در اين استخر از قديم آبشاري وجود داشته كه به محل آن پي برده اند آبشار از ارتفاع ۵/٢٢ متري آب ميريزد و ميتوان از آن براي روشنايي شهر استفاده كرد. آب استخر دو قسمت شده يكي از محله مارالان و ديگري از خيابان پهلوي به شهر جاري ميگردد»با تبديل شدن شاهگلي به محل تفريح و سرگرمي عموم مردم تبريز و با ورود دستگاههاي تفريحي به كشور و گرايش تفرجگاههاي شهري به پاركي براي بازيهاي غربي ، محلي در سايت شاهگلي به منظور نصب و استفاده از وسايل تفريحي از جمله تاب و چرخ و فلك و… در نظر گرفته شد. اين فضا در ضلع جنوب و جنوب غربي محوطه شاهگلي واقع شده و به مرور زمان با ورود وسائل جديد گسترش يافته است . در بهمن ماه سال ١٣۴۵ اولين آگهي مزايده نصب وسايل تفريحي براي استفاده در موسم تفريح سال ١٣۴۶ توسط شهرداري در روزنامه مهد آزادي به چاپ مي رسد.در بهار سال ١٣۴۶ كوشك شاهگلي تخريب شد، و در كميسيون برنامه ريزي چهارم مطرح و در حدود ۵٠٠٠٠٠٠٠ ريال تقاضاي تأمين اعتبار شد كه شامل هزينه اصلاح استخر از نظر كفسازي و دستگاه تصفيه آب نيز بوده است.کوشک وسط استخر در سال 1346 به دلایل فرسودگی تخریب شد و با تهیه نقشه هایی جدید با کاربری رستوران عمارت دوطبقه جدیدی ساخته شد که در اوایل انقلاب اسلامی این ساختمان دچار حریق گشت و با بازسازی مجددآن نام این مجموعه به ائل گولی تغییر پیدا کرد.
تلخیص از مقاله سرکار خانم ساناز جعفرپور با عنوان«تاریخچه شاه گلی از گذشته تا امروز »
