ربع رشیدی نخستین دانشگاه آکادمیک جهان
ربع رشیدی یکی از بناهای تاریخی و ارزشمند شهر تبریز واقع در باغمیشه به سبک معماری آذری است.حدود ۷۰۰ سال پیش در تبریز، دانشگاهی به نام رشیدالدین فضل الله همدانی ایجاد شد. رشیدالدین وزیر غازان خان از حکمرانان وقت آن دیار بود. در آن زمان این دانشگاه شامل چهار دانشکده بود که در چهارطرف آن قرار داشت و اربع یا چهار عربی را به خود اختصاص داد و این مکان به نام ربع رشیدی شهرت یافت.
این مجموعه که در دامنهٔ کوه سرخاب در محلی باصفا و بلند جای گرفته است، در اوایل قرن هشتم و یا اواخر قرن هفتم هجری بنا شد. برابر با نوشتهٔ تاریخ نگاران و جهانگردان بزرگ دارای پهناوری بسیار و ساختمان های گوناگون همچون مسجد و مدرسه و بیمارستان (دارالشفا) و کتابخانه و گنبدی برای آرامگاه خواجه رشیدالدین بوده است. این بنا مانند بیشتر شهرهای کهن دارای حصار و بارویی بزرگ بوده است.
از مضمون نامه ای که خود خواجه رشیدالدین فضل الله به دو پسرش درباره ساختمان این بنا نوشته چنین برداشت می شود که در آن زمان ربع رشیدی در جایگاه دانشگاهی بوده که از هر دانشی در آنجا شعبه ای راه اندازی شده بود و ۶ هزار تن دانشجو در آن تحصیل می کرده اند و خواجه اوقافی برای تکمیل کتابخانه و مدرسه و نشر کتب و تأمین هزینه زندگی و تحصیل طلاب علوم مختلف اختصاص داده بود و دانشمندان بزرگ از هر گوشه گرد آورده و بکار تألیف و تدریس گماشته و مقرری آبرومندی برای آنان تعیین کرده بوده است و از آن میان پنجاه پزشک و چندین جراح از هند و مصر و چین و شام در آنجا مشغول به کار بوده اند.
ربع رشیدی، اولین و بزرگترین دانشگاه جهان
حدود 8۰۰ سال پیش در شهر اولین‌ها، مجتمع علمی، فرهنگی و تاریخی معروف و عظیمی تحت عنوان ربع رشیدی به دستور خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی، وزیر دانشمند و مدبر عصر مغول ساخته شد. زمانی که خواجه رشیدالدین این مجتمع عظیم علمی را در شهر اولین‌ها تأسیس می‌کرد، فکر این را نمی‌کرد در روزگاری که این مرکز گفتمان علمی میان تمدن‌ها، به این حال و روز افتاده باشد؟
بر اساس اسناد و مدارک موجود ربع رشیدی در عصر خویش، نماد آموزش عالی و جامع تمام دانش‌های روز دنیا بوده است. اگر تهاجمات دشمن و به خصوص مغولان، زلزله، استبداد و حکومت‌های زورگو و همه عوامل مخرب، مانع پیشرفت این مجتمع دانشگاهی نبود، ربع رشیدی در حال حاضر به مراتب پیشرفته‌تر و یا همتراز با دانشگاه‌های همچون کمبریج، لیون، ونیز، سوربن، آکسفورد و هاروارد و یا سایر دانشگاه‌های پیشرفته و مطرح جهان بود.
