پژوهشگر حوزه مردم‌شناسی و هنرهای سنتی در گفت‌و‌گو با میراث‌آریا: ثبت جهانی عود بسیار ارزشمند است/ عود، سازی ایرانی با قدمت یک‌هزار و ۵۰۰ سال است
پژوهشگر حوزه مردم‌شناسی و هنرهای سنتی گفت: وقتی وزارت میراث فرهنگی پرونده ثبت جهانی را برای برخی آثار تهیه می‌کند، این پیام را به ما می‌دهد که این اثر، اثر ارزشمندی است.
«بهروز وجدانی»، پژوهشگر حوزه مردم‌شناسی و هنرهای سنتی، در گفت‌و‌گو با خبرنگار میراث‌آریا، درباره تاریخچه ساز عود که در هفدهمین نشست کمیته بین الدولی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس به عنوان اثری جهانی ثبت شد، گفت: تاریخچه پیدایش ساز عود به حدود ۱۵۰۰ سال پیش برمی‌گردد منتهی این ساز در ایران بربت نام داشت. بعد از مدتی که این ساز به مناطق اسلامی‌نشین عرب رفت، نام آن تغییر کرده و عود نامگذاری شده است.
او ادامه داد: صفحه رویی این سایز از جنس پوست است و در کشورهای عربی صفحه رویی ساز را از جنس چوب ساختند و برای همین نامش را هم عود گذاشتند. همین موضوع نشان می‌دهد که سابقه این ساز به ۱۵۰۰ سال قبل برمی گردد. از سویی ساز عود در کشورهای عربی تحول بیشتری داشته است و به همین خاطر ایرانی‌ها فکر می‌کنند این ساز، سازی عربی است درصورتی‌که این‌طور نیست.
عضو هیات علمی پژوهشی وزارت میراث‌فرهنگی، افزود: کم کم شیوه نواختن عود باب شد، عود عربی، عود ترکی، عود ایرانی. این نوع‌های مختلف عود از نظر ظاهری با هم تفاوتی نداشتند به جز حجم کاسه آن‌ها. شیوه نواختن و سیم‌هایشان یکی است. عرب‌ها با عود موسیقی عربی، ترک‌ها موسیقی ترکی و ایرانی‌ها نیز موسیقی ایرانی را با استفاده از این ساز اجرا می‌کردند. مرحوم منصور نریمان این ساز را ایرانی کرد و چند کتاب نیز درباره عود با نام‌های «۴۲ قطعه برای عود» و «ردیف موسیقی ایرانی برای بربت» نوشت.
عضو هیئت مدیره کانون پژوهشگران خانه موسیقی، در ادامه بیان کرد: در حال حاضر این ساز در گروه نوازی و تک نوازی در همه نقاط ایران رواج کامل دارد و در کلاس‌ها و دانشگاه‌ها نیز تدریس می‌شود.
او درباره اینکه معرفی ساختن و نواختن عود و ثبت آن چقدر می‌تواند در رونق آن تاثیر داشته باشد؟ گفت: همیشه این موضوع را مطرح کردم که ثبت هر پدیده‌ای به صورت جهانی از ارزش بالایی برخوردار است و تفاوتی هم ندارد کدام اثر باشد. اگر ما مدعی این هستیم که صاحب فرهنگی غنی هستیم، می‌توانیم نمونه‌هایی را در حوزه موسیقی به ثبت برسانیم چراکه در حوزه موسیقی برای خودمان وزنه‌ای بودیم.
مؤلف و مترجم مدرس در زمینه موسیقی سنتی و نواحی ایران، ادامه داد: وقتی وزارت میراث‌فرهنگی پرونده ثبت جهانی را تهیه می‌کند، این پیام را به ما می‌دهد که این اثر، اثر ارزشمندی است. مردم هم معرفی جهانی را پذیرفته‌اند، از سویی همه ارگان‌های خصوصی و دولتی نیز قبول کردند تا از ثبت ساز عود حمایت کنند. بنابراین پس از این، ساز عود ارج و قرب بیشتری دارد و باید بپذیرند و مجریان این ساز را حمایت کنند تا بتوانند تکثیر شوند.
وجدانی در ادامه افزود: همه اینها دستاوردهایی است که بعد از ثبت جهانی شدن یک اثر، در بعد جهانی و بین‌المللی به آن ارزش داده می‌شود. ثبت جهانی هر اثری ارزشمند است و باعث حفاظت از آن اثر می‌شود. ممکن است بسیاری ندانند و بگویند ثبت فقط ثبت است در صورتی‌که این‌طور نیست. در نتیجه ما باید برای حفاظت از هر اثری که ثبت جهانی می‌شود برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت داشته باشیم.
