ﺍﺟﻤﻴﺎﺩﺯﻳﻦ ﻋﻤﺪﻩﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﺍﺻﻠﻲﺗﺮﻳﻦ ﻛﺮﺳﻲ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺍﻋﻈﻢ (ﻛﺎﺗﻮﻟﻴﻜﻮﺱ) ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻮﺩ. ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺁﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻛﻠﻴﺴـﺎ ﺍﺳـﺖ. ﻧﻘـﺶ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻧـﺰﺩ ﺍﺭﺍﻣﻨـﻪ ﺟﻬـﺎﻥ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻧﻘﺶ ﻭﺍﺗﻴﻜﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﻛﺎﺗﻮﻟﻴﻚ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﻣﺘﻮﻥ ﺍﺭﺍﻣﻨـﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑـﻪﻋﻨـﻮﺍﻥ ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﻘﺪﺱ، ﻣﻜﺎﻥ ﻣﻘﺪﺱ ﻳﺎ ﺍﺟﻤﻴﺎﺩﺯﻳﻦ ﻣﻘﺪﺱ ﻳﺎﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﮔﻴﺮﻧـﺪﻩ ﻣﻔﻬـﻮﻣﻲ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻛﻠﻴﺴﺎ ﺍﺳﺖ. ﺍﺟﻤﻴﺎﺩﺯﻳﻦ ﺑﻪ ﺍﺭﻣﻨﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﭘﺴـﺮ ﺧـﺪﺍ، ﺩﺭ ﺁﻧﺠـﺎ ﭘﺎﻳﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﮔﺬﺍﺷﺖ. ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﻭ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﺁﻥ «ﺍﻭﭺ ﻛﻠﻴﺴﺎ» (ﺳﻪﻛﻠﻴﺴﺎ) ﻣﻲﮔﻔﺘﻨـﺪ. ﺍﻭﭺ ﻛﻠﻴﺴﺎ ﺑﻪ ﻛﻠﻴﺴﺎي ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺟﻤﻴﺎﺩﺯﻳﻦ ﻭ ﺩﻭ ﻛﻠﻴﺴﺎي ﻣﺠﺎﻭﺭ ﺁﻥ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻨﺖ ﻫﺮﻳﺴﻤﻪ ﻭ ﺳﻨﺖ ﮔﺎﻳﺎﻧﻪ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺩﺍﺭﺩ. ﻛﻠﻴﺴﺎي ﻣﻘﺪﺱ ﺍﺟﻤﻴـﺎﺩﺯﻳﻦ ﺩﺭ ﺷـﻬﺮی که اکنون آن را ﻭﺍﻗﺎﺭﺷـﺎﻳﺖ مینامند ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭ ﺍﺭﻣﻨﺴﺘﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ.
ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﺭﻣﻨﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻭ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﻮﺩﻩﺍﺳﺖ. ﺗـﺎﺭﻳﺦ ﺍﺭﻣﻨﺴـﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﺪﻭﻥ ﺁﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺩﻗﻴﻖ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ. ﺑﻪﺭﻏﻢ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﭘﺮﻓﺮﺍﺯ ﻭ ﻧﺸﻴﺐ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺭﻣﻨﻲ، ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮﺍﻓﻖ ﻫﻤﻪ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺍﺗﺤـﺎﺩ ﺁﻧﻬـﺎ ﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﺎﻧﻊ ﺍﺯ ﻫﻢ ﭘﺎﺷﻴﺪﮔﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﺪﻩ ﻧﻬﺎﺩ ﺩﻳﻨﻲ ﺑﻪ ﻧـﺎﻡ ﻣﺴـﻴﺤﻴﺖ ﺍﺳـﺖ. ﻛﻠﻴﺴـﺎي ﺟﺎﻣﻊ ﺍﺟﻤﻴﺎﺩﺯﻳﻦ، ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﻠﻴﺴﺎي ﺟﺎﻣﻊ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﺍﺳﺖ. ﺑﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣـﻪ ﺗﺮﻛﻤﻨﭽﺎي ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ، ﺧﺎﻧﺎﺕ ﻭ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﺍﻳﺮﻭﺍﻥ ﻭ ﻧﺨﺠﻮﺍﻥ ﻭ ﺍﻭﭺ ﻛﻠﻴﺴﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺍي ﻫﻤﻴﺸـﻪ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﻭﺱ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻭ ﻗﺮﻳﺐ ﺩﻩ ﻛﺮﻭﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﻭﺱ ﺧﺴـﺎﺭﺕ ﺟﻨـﮓ ﻣﻲﺩﻫﺪ . ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ های ترکمانان و ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺍﻭﭺﻛﻠﻴﺴﺎ ﺧﻮﺍﻧـﺪﻩ ﻣـﻲ ﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺳﻪ ﻛﻠﻴﺴﺎي ﺟﺎﻣﻊ ﺍﺭﻣﻨﻲ ﻭﺍﻗﻊ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﻭﺍﻗﺎﺭﺷﺎﭘﺎﮎ ﺍﺭﻣﻨﺴﺘﺎﻥ ﺍﺳﺖ. ﺳـﺎﺧﺖ ﻭﺳـﺎﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺎ ﺳﺎﻝ ٣٠٣ ﻣﻴﻼﺩي ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪ.
بازخوانی فرمان اوزون حسن در خصوص اوچ کلیسا 6 جمادی الثانی 808 -ماخذ:Lehrstuhl für Iranistik: Sprachen, Geschichte und Kultur
