تاریخ تبریز را نه لابلای کتاب ها می توان پیدا کرد و نه پای سخنرانی‌ها، که هر دو دستخوش تغییر هستند. تاریخ زنده تبریز خانه هایی هستند که خشت خشت آن زبان گویایی از گذشته است. دایره المعارفی از زندگی اجتماعی تبریزی‌ها در سده های گذشته، که تمام جوانب زندگی فردی و اجتماعی افراد را به شکلی متفاوت از آنچه شنیده یا خوانده‌اید ارائه می‌کند.
به گزارش صاحب دیوان به نقل از شهریار، تبریز معماری، طراحی داخلی و استحکام بنایی که این خانه‌های قدیمی دارند، به جرأت می‌توان گفت که بناهای امروزی ندارند.
در کنار آن تلفیق هنرهای ایرانی-اسلامی و بومی در ساخت خانه‌های قدیمی، جلای روح ساکنین آن بوده به طوری‌که امروز پس از گذشت بیش از یک قرن به ساکنان آن خانه‌ها در گذشته غبطه می‌خوریم.
خانه‌های قدیمی تبریز متأسفانه در دهه‌های گذشته مورد بی توجهی قرار گرفته و بسیاری از آنها تخریب و رازهای سربه‌مهری نیز با خود برد.
تغییر رویه در مدیریت فعلی شهری راه را بر تخریب تاریخ و فرهنگ آذربایجان و برج‌سازی در محل آنها بسته و میراث تاریخی ما از گزند سودجویان در امان نگه داشته است.
” نمی‌توانیم در برابر نگرانی‌های عمومی نسبت به میراث تاریخی و فرهنگی شهر بی‌تفاوت باشیم”، این را ایرج شهین‌باهر، شهردار تبریز می‌گوید. شهرداری که در دوره فعلی مدیریت او چندین خانه‌تاریخی تبریز با اعتبارات شهری تملک، احیا و در خدمت بهره‌برداران آن قرار گرفته است.
ایرج شهین‌باهر همچنین از ورود همه جانبه شهرداری تبریز به عرصه فرهنگ و هنر سخن گفت و از پروژه هایی مانند احیای خانه‌های قدیمی و پارک باغشمال، به عنوان نمونه بارزی از این رویکرد یاد کرد.
شهرداری تبریز در راستای همان سیاست حفظ و احیای خانه‌های تاریخی، اقدام به تملک خانه‌ها و فضاهای تاریخی تبریز نموده است که مهمترین آنها عبارتند از: خانه شربت اوغلی، خانه ختایی، خانه اردوبادی، خانه استاد شهریار، خانه علی مسیو، خانه نیکدل، خانه کلکته‌چی، خانه فدک، عمارت شهرداری، یخچال صادقیه، یخچال له له بیگ، عمارت ائل گلی و عمارت انجمن شهر که هر یک از این بناهای تاریخی پس از احیا و بازسازی به عنوان موزه یا مجموعه فرهنگی و تاریخی در اختیار بهره‌برداران قرار گرفته است.
شهردار منطقه تاریخی و فرهنگی تبریز از بازار تاریخی و خانه‌های تاریخی تبریز به عنوان نگین درخشان حوزه گردشگری این شهر نام برده و بر برنامه‌ریزی این منطقه برای استفاده بهینه از این پتانسیل‌ها در راستای توسعه گردشگری تاکید می‌کند.
علی مدبر از برنامه‌ریزی برای تغییر کاربری خانه‌های تاریخی خبر داده و می‌گوید: سعی داریم خانه‌های تاریخی را به نقاطی عمومی تبدیل کنیم. در پایلوت این اقدامات در تلاش هستیم در خیابان تربیت محورهایی در خصوص بوم گردی، صنایع دستی و گردشگری معرفی کرده و این محدوده را از سکونتی به حالت اقامتی تبدیل کنیم.
خانه کلکته‌چی، از تجارت تا گردشگری
شاید فامیلی کلکته‌چی در تبریز به گوشتان خورده باشد. خانواده‌ای متمول در صد سال پیش که پیشه آنها تجارت چای بود. امروز اما خبری از آن تجارتخانه نیست و تنها بقایایی از خانه کلکته‌چی بزرگ باقی مانده است. خانه‌ای که توسط شهرداری تبریز تملک و در حال حاضر در حال احیا و بازسازی است.
کارشناس مرمت بناها و بافت‌ها تاریخی شهرداری تبریز در این خصوص می‌گوید: خانه کلکته‌چی با قدمتی تقریبا صد ساله در راسته‌کوچه و بن‌بست کلکته‌چی واقع شده است که شهرداری تبریز به عنوان کارفرما کار احیای این خانه را بر عهده دارد.
الناز سیاسی ادامه می‌دهد: مطابق نقشه‌های گذشته موجود در میراث فرهنگی و عکس‌هایی که از همسایگان و نیز مجموعه شخصی خود دارم، کار احیا و مرمت این خانه را آغاز کرده‌ایم.
او اضافه می‌کند: در حال حاضر سقف طبقه اول و دوم این خانه در دست اقدام است که در مرحله بعدی با انجام مناقصه‌ای دیگر کار کفسازی، نما و گچکاری این مجموعه نیز آغاز خواهد شد که شامل سنگ‌چینی دورتا دور حیاط و باغچه‌ای چهارگوش و حوضچه‌های بیضی شکل است.
پروژه مرمت و احیای خانه تاریخی کلکته‌چی با اعتبار اجرایی نزدیک به نیم میلیارد تومان به کارفرمایی شهرداری منطقه 8 تبریز در حال انجام است.
مخزن‌الاسرار مشروطه احیا می‌شود
انجمن غیبی تبریز، تشکیلات سری تبریز، رهبری فکری مشروطه، خانه علی مسیو، عناوینی هستند که در مورد خانه‌ای قدیمی در نزدیکی چهارراه باغشمال تبریز به کار می‌روند.
اگرچه در سال‌های گذشته خانه علی مسیو تملک، مرمت و احیا شده است و امروز به عنوان موزه مورد استفاده قرار می‌گیرد، ولی درست چسبیده به مکان فعلی خانه، محوطه‌ای تاریخی وجود دارد که بنا بر گفته کارشناسان و به احتمال زیاد خانه اصلی علی مسیو آنجا بوده است. مکانی که سه راه زیرزمینی به خانه‌های مجاور به خصوص خانه ختایی دارد.
الناز سیاسی در این باره می‌گوید: طبق گفته تاریخدانان به احتمال زیاد خانه اصلی علی موسیو همین فضای تاریخی رها شده، در پشت خانه فعلی است ولی بایستی در این زمینه تحقیق بیشتری صورت بگیرد.
او ادامه می‌دهد: کار مرمت و احیای خانه علی مسیو را ابتدا با خاکبرداری شروع کردیم که تا شهریور ماه این کار ادامه خواهد داشت. در مرحله بعدی اقدام به آسیب‌شناسی بنا، مرمت سقف و کفسازی محوطه داخلی و احیای حوضچه بیضی شکل آن خواهیم پرداخت.
کارشناس مرمت بناها و بافت‌ها تاریخی شهرداری تبریز تأکید می‌کند: اولویت ما در احیای خانه‌های قدیمی، حفظ مصالح قدیمی و درب و پنجره‌های آن و استفاده مجدد از آنها در کار مرمت است
پروژه مرمت خانه علی مسیو نیز به کارفرمایی شهرداری منطقه 8 تبریز در حال انجام است.
اگرچه میراث فرهنگی و تاریخی کشور، متولی خاص خود را دارد، ولی همانطور که شهردار تبریز گفته است: نمی‌توان در برابر نگرانی‌های عمومی نسبت به میراث تاریخی و فرهنگی شهر بی‌تفاوت بود.
جهانبخش احمدیان
