به گفته آقای آزاد ، نگاه کردن به آینه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد بعد از رویت هلال ماه به عنوان یک رسم در بین پیر مردان و پیرزنان آذربایجان شرقی مرسوم است.
وی می افزاید: همچنین مردم روستاهای کم جمعیت آذربایجان شرقی که معمولا روحانی ندارند برای نماز عید فطر روحانی مستقر در قصبات یا شهرها را از شهرها به روستای خود می آورند و علاوه بر برپایی نماز عیدفطر و نیایش و گوش دادن به سخنان روحانی درباره فضیلت های ماه مبارک رمضان و عید فطر ، ناهار را در کنار هم به صورت دسته جمعی در مسجد صرف می کنند.
فاطمه اجاقی پور محقق و مدرس ارتباطات شفاهی در مراکز آموزش عالی تبریز نیز می گوید: همزمان با پایان ماه مبارک رمضان ، نظافت منزل انجام می گیرد و معمولا خانواده های روزه دار در عید فطر لباس های نو می پوشند و به تهیه شیرینی و میوه های جدید و همچنین خرمای تازه می پردازند و اهل خانواده درکنار بزرگان خانواده جمع می شوند و علاوه بر استفاده از نعمت های الهی لزوم همدلی و زودودن کدورت ها ، ایجاد جو شادمانی و همچنین کار و تلاش بیشتر را به یکدیگرگوشزد می کنند.
وی می افزاید: از سوی دیگر در عید فطر ، روستاییانی که در شهر ها ساکن شده اند به روستای آبا و اجدادی خود می روند و معمولا با خود شیرینی جات و لباس های نو برای پدران و مادران خود سوغات می برند.
این محقق و پژوهشگر می گوید: همچنین در برخی روستاهای آذربایجان شرقی در عید فطر به خانواده های نیازمند سر می زنند و با پرداخت زکات فطریه خود به همراه لباس و یا ولیمه از نیازمندان ، ایتام و فقرا دلجویی می کنند.
خانم اجاقی پور می افزاید: در برخی از روستاهای دامنه شمال سهند مردم نیز در روزعید فطر دسته جمعی نماز عید فطر را بر پا می دارند و سپس به زیارت اهل قبور می روند و با قرائت فاتحه از خداوند متعال برای آمرزش رفتگان ، طلب مغفرت می کنند و پس از خوردن صبحانه که در آن علاوه بر لبنیات و نان های سنتی محلی ، خرما و شیرینی جات نیز به چشم می خورد به دیدار خانواد ه های عزادار می روند که معمولا از رمضان گذشته تا پایان رمضان امسال یکی از نزدیکان خود را از دست داده اند.
وی می گوید: اهالی محل معمولا در مسجد محل یا در منزل فرد داغدار جمع می شوند و پس از قرائت فاتحه و دلداری به بازماندگان خرما و گردو صرف می کنند.
این محقق می افزاید: همچنین در برخی از شهرها و روستاهای آذربایجان شرقی در روز عید فطر مردم به عیادت بیماران می روند که در بستر بیماری افتاده اند ، آنان برای شفای عاجل بیماران دعا می کنند و به عنوان تبرک ، ولیمه نیز به بیماران هدیه می کنند و از سوی دیگر در برخی از شهرها و روستاهای آذربایجان شرفی افراد مومن که موفق به ختم کلام الله مجید شده اند از اهالی محل در منزل آنها حضور می یابند و از قاری قرآن تقاضا می کنند که بخش هایی از آیات الهی را به آنان باز خواند و برای رفع حوادث احتمالی دعا کند.
همچنین مومنان ، پیرمردان و پیرزنان که موفق به ختم قرآن شده اند دست خود را بر سر کودکان می کشند و از خدا می خواهند که آنان افرادی متدین و مومن به بار آیند.
به گفته این مدرس ارتباطات شفاهی مراکز اموزش عالی تبریز همچنین در مطالعه آداب و سنن اعیاد اسلامی به ویژه عید مبارک فطر می بینیم که در این روز درگوشه و کنار روستاها و شهر ها ، سنت حسنه ازدواج به وقوع می پیوندد و خانواده های پسر و دختر دراین روز کنار هم با صرف ولیمه و ناهار برای موفقیت فرزندان خود دعا می کنند.
وی می افزاید: در بیشتر روستاها و شهرهای آذربایجان شرقی در عید فطر ، سفره های اطعام پهن می شود و انواع و اقسام خوراکی های محلی و همچنین خشکبار و انواع حبوبات و میوه جات در این سفره ها یافت می شود و بزرگان به جوانان توصیه می کنند که پس از یک ماه روزه داری جوانان از پرخوری و اسراف خودداری کنند و سعی کنند که از خوراکی ها و میوه ها به اندازه نیاز استفاده نمایند.
مدرس علوم ارتباطلات مراکز آموزش عالی تبریز نیز می گوید: در اعیاد اسلامی و ملی ارتباطات میان فردی در بین اعضای یک طایفه و یا قبیله افزایش می یابد و در روستاها و شهرهای کوچک مردم با حضور درخیابان ها و یا مسجد و منازل به خوش و بش با هم اقدام می کنند و بهترین ارتباطات فردی در شهرها و روستاهای آذربایجان شرقی در اعیاد و جشن ها و ولادت ائمه اطهار است و از لحاظ ارتباطات روان شناسی چنین ارتباطاتی می تواند به سلامت تن و روان افراد کمک کند ، کدورت ها را بزداید و عشق و همدلی را به وجود آورد.
آقای هاتفی می افزاید: علاوه بر آن ارتباطات چهره به چهره و رو در رو و مستمر بین اعضای یک خانواده یا روستا یا قصبه می تواند ایام خوشی را در اذهان ایجاد کند و چه بسا چنین ارتباطات مستقیم چهره به چهره منجر به پیوند های دوستی می گردد و تلاش کار و همبستگی را در بین اعضا افزایش می دهد.
آقای مقنی اقدم ساکن بخش یامچی و فعال فرهنگی هم می گوید: در بخش یامچی و مرند یکی از آخرین و مهمترین اعمال ماه رمضان ، نماز عید فطر و پذیرایی از میهمانان خدا با سفره های رنگی است و در این روز در منزل اکثر افراد به روی دوست و دشمن باز بوده و همه می توانند در کنار این سفره ها بنشینند.
وی می افزاید: مردم در ساعات اولیه روز عیدفطر به مساجد خود می روند و نماز عید را برپا می دارند بلندگوهای مساجد از ساعت اولیه صبح « لبیک – لبیک اللهم لبیک» را پخش می کنند و مردم هم با زمزمه این عبارت به سمت مساجد سرازیر می شوند.
به گفته این فعال فرهنگی در این روز دل انگیز زیباترین و شیک ترین لباس ها برتن جوانان و مردم است و در این روز ، مردان و جوانان عطرهای خوش بو و مخصوص که خیلی هم گران قیمت است استفاده می کنند و در نماز عید فطر با جماعت شرکت می کنند.
آقای مقنی اقدم می گوید: در برخی روستاهای بخش یامچی در این روز ها بازار دید و بازدید هم داغ است و مردم یک روستا برای عید دیدنی به روستاهای همجوار می روند و در روز عید فطر چه آنهایی که پولدار و غنی هستند و چه آنهایی که مستمند و فقیرند همگی به اندازه توانایی های خود سفره می اندازند و از همدیگر می خواهند که بر سر سفره آنها بیایند.
وی می افزاید: در سفره روز عید فطر انواع شیرینی های محلی که کدبانوها درست می کنند و بسیار هم خوشمزه است دیده می شود و در برخی روستاها مردم به شکرانه یک ماه روزه داری در محله با قربانی کردن گوسفند و پخش گوشت آن در بین محلات و افراد نیازمند این عید را جشن می گیرند.
آقای مقنی اقدم می گوید: همچنین در بیشتر روستاهای آذربایجان شرقی مردم با لب هایی خندان و بدون کینه و کدورت به خانه همدیگر می روند و یکی از زیباترین و جذاب ترین صحنه ها را به تصویر می کشند و این اتفاق تا پایان ظهر ادامه دارد و بعداز نماز ظهر و عصر هرکس به خانه خود می رود و بر سر سفره ظهر که در آن سفره پلو مخصوص درست شده می نشینند.
از سوی دیگر مدرس مردم شناسی فرهنگی نیز به خبرنگار ما می گوید: از جمله مراسم ویژه برخی از روستاهای این منطقه در ماه مبارک رمضان این است که جوانان در خانه‌ها را می‌کوبند در این هنگام صاحبخانه به اندازه توانایی خود ، سنجد و گردو یا هرخوراکی که در خانه دارد به آنها می‌دهد.
دکتر نرمینه معینیان می گوید: در برخی از روستاهای آذربایجان شرقی از جمله حومه شبستر ، مراغه ، تسوج و اهر ، مراسم «کیسه‌دوزی» در روزهای خاص این ماه متداول است.
به گفته خانم معینیان آخرین جمعه ماه رمضان ، روزی است که در نقاط مختلف استان ، زنان و دختران گرد هم می‌آیند و هر خانواده برای خود کیسه‌ای می‌دوزد و سپس مقداری پول در این کیسه‌ها می‌گذارند ، بر آن دعا می‌خوانند ، فوت می‌کنند و آن را تا سال دیگر در صندوقچه خود نگاه می‌دارند.
وی می افزاید: این کیسه را «برکت کیسه سی» یا کیسه برکت می‌نامند و اعتقاد دارند بدین صورت ، هرگز دچار فقر و بی‌پولی نخواهند شد.
این مدرس مردم شناسی مراکز آموزش عالی تبریز می گوید: در برخی از روستاهای آذربایجان شرقی ، در روز جمعه آخر ماه رمضان ، زنانی که بچه دار نمی‌شوند ، هنگام عصر به مسجد می‌روند و دو رکعت نماز حاجت به جا می‌آورند و سپس از مسجد خارج می‌شوند و به منزل هفت زن که اسم آنها فاطمه است ، می‌روند و از هرکدام یک تکه پارچه می‌گیرند و آنها از این پارچه‌ها ، پیراهنی بچه گانه به نام «پیراهن فاطمه» می‌دوزند و نزد خود نگاه می‌دارند و عقیده دارند تا ماه رمضان سال آینده حتماً بچه دار خواهند شد.
به گفته این مدرس دانشگاه دیگر آداب مردم این شهر دادن فطریه است که در آخرین روز سرپرست خانواده با محاسبه میزان فطریه افراد ان را از قوت سالانه یا پول توی جیب جدا کرده و در محل خاصی قرار می دهند.
معینیان گفت: فطریه در روستاها شامل آرد یا گندم می‌شود که سرپرست خانواده آن را در پشت در و در داخل منزل قرار می‌دهد که در اولین فرصت به افراد فقیر و مستمند تحویل دهد ودر برخی از مناطق روستایی و شهری در روز پایانی ماه رمضان بعد از ادای فریضه مغرب و عشا ، آیین خداحافظی ماه رمضان برگزار می‌شود که این آیین شامل نمازهای مستحبی و دعاهاست.
وی افزود: همچنین در میان مردم آذربایجان شرقی رسم است که مادر خانواده ، کاسه‌ای را پر از گندم می‌کند و از بزرگ تا کوچک روی آن دست می کشند و همه سعی می‌کنند در هنگام اعلام عید در خانه‌های خود باشند تا فطریه‌شان به گردن کس دیگری نیفتد و مردم استان معتقدند که باید فطریه را در همان روز اول به فقرا بدهند.
محقق آداب و سنن روستاهای آذربایجان شرقی نیز می گوید: در ایران به لحاظ تاریخ شمسی ، بزرگترین عید ها عید نوروز بود و بعد از اسلام آوردن ایرانیان ، دو عید دیگر به آن افزوده شد که یکی عید قربان و دیگرعید بزرگ فطر به عنوان عید رهایی از گناهان و رسیدن به سلامت کامل بود.
خالد اروج علیپور می افزاید: در آخرین روز ماه مبارک رمضان مردم به دنبال رویت هلال ماه به پشت بام ها می روند و با رویت هلال ماه و فرستادن صلوات بر محمد وآل محمد هر حاجتی داشته باشند طلب می کنند و بر این باورند در این لحظه هر آرزویی بر آورده می شود و در عید فطر با رویت هلال ماه ، مردم به عیادت بیماران رفته و به افراد بی بضاعت کمک می کنند و در این روز با دادن شعارهای ( لا اله الا اللّه) و ( اللّه اکبر) و (الحمداللّه) و (سبحان اللّه)در نماز این روز حضور می یابند.
وی می گوید پس از قرائت نماز مردم به خانه کسانی می روند که در بین دو عید عزیزان خود را از دست داد ه اند این عید در بین مردم عادی اول بایرام و در بین ایلات و عشایر قره بایرام یا عید سیاه نامیده می شود و در این مراسم خانواده متوفی با خرما و حلوا از مردم پذیرایی می کند و در مسجد محل نیز برای کسانی که در سال جاری فوت کردند ، مجلس ختمی برگزار می شود ، سپس افراد نزدیک فامیل به منزل این فرد نیز سری زده و ازنزدیک جویای احوال این خانواده ها می شوند.
وی می گوید: عشایر این استان که مردمانی شاد و سرزنده هستند و تمام مراسم ملی و مذهبی را محترم شمرده و در میدان ها به رقص و شادمانی می پردازند در عید فطر نیز پس از برقراری نماز عید به دید و بازدید یکدیگر می روند و در برخی روستاهای استان بعد از ظهر عید فطر بازی محلی برگزار می شود و همچنین بازدید تا پاسی از شب ادامه دارد.
این گزارش می افزاید: زلزله های هولناک رمضان امسال ، هزاران شهروند آذبایجان شرقی را داغدار کره است و مردم استان ، فطریه خود را برای کمک به زلزله زدگان اختصاص خواهند داد و در التیام الام و درد های انان بیش از گذشته شریک خواهند بود.
منبع: واحد مرکزی خبر آذربایجان شرقی
