به مناسبت ۹اردیبهشت روز جهانی روانشناس و مشاور سیری کنیم از تاریخچه بیماران روانپزشکی قدیم و نوین در تبریز.
بتول فرشی نوراللهی/ اختصاصی صاحب دیوان/ درآن روزگار، دانشجویان اروپایی برای تحصیل به دانشگاه های اسلامی می شتافتند و پادشاهان آنان برای معالجه به بیمارستان های مسلمانان مراجعه می کردند از بزرگ ترین دانشمندان این عصر ابن سینا بود،که به حق، آثار وی یکی از عوامل اصلی تحول اندیشه در اروپا و توجه بیشتر اروپاییان به تفکر فلسفی و دانش تجربی محسوب می شود.کتاب “شفا”ی ایشان یک دایره المعارف در منطق، ریاضیات،علوم طبیعی و فلسفه است و بخش فلسفی آن هنوز هم از مهم ترین کتاب های فلسفی جهان محسوب می شود.
از ویژگی های بیمارستان این بود که پزشکی و دارو سازی در همان محل بیمارستان تدریس میشد و شاگردان تمرین عملی داشتند. بیمارستانها بسیار وسیع بودند.ودر مسیر جریان ملایم هوا قرار داشتند .وقتی که محمد زکریای رازی خواست بهترین نقطه ی بغداد را برای بیمارستان انتخاب کند،چند نقطه ی شهر را انتخاب کرد و در هر نقطه،قطعه گوشتی آویزان نمود.تا تشخیص دهد در کدام نقطه،گوشت دیرتر فاسد می شود ودر آن نقطه بیمارستان را بنا نمود. در قاهره بیمارستان بزرگی ساخته بودند که در آن حوض هایی با فواره های آب ،باغچه های پر از گل و چهار حیاط بزرگ وجود داشت.هر بیمار فقیری که وارد میشد،به طور رایگان تحت معالجه قرارمی گرفت و پس از معالجه ،پنج سکه ی طلا برای هزینه ی زندگی در دوره ی بهبودی دریافت می کرد.
در شهرهای مختلف دنیای اسلام دانشگاه هایی مانند دانشگاه قاهره، بغداد، قسطنطنیه،قربطه،اسکندریه از نقاط مختلف بود. در این دانشگاه ها رشته های مختلف علمی تدریس میشد و امکاناتی از قبیل لباس،مسکن،کتاب،بهداشت و حتی کاغذ و قلم مجانی در اختیار دانشجویانی قرار می گرفت .دانشگاه مستنصریه،ساختمانی بسیار با شکوه داشت و دارای چهار مدرسه بود.علاوه بر حقوق ماهیانه ی استادان ،به هر شاگرد ماهیانه یک دینار طلا داده میشد.آشپزخانه ی دانشگاه به همه ی استادان و شاگردان روزانه مقدار معینی نان و گوشت می داد.دانشگاه حمام و بیمارستان مخصوص داشت و پزشک بیمارستان ،هر صبح،دانشگاه را بازدید می کرد و برای بیماران نسخه می نوشت.
در تاریخچه قدیم طب و روانپزشکی در تبریز،نام دانشگاه ربع رشیدی و بیمارستانها و خدمات پزشکی آن قابل ذکر است.بزرگترین بیمارستان در ایران در قرن هشتم هجری یا سیزدهم میلادی که مقارن با قرون وسطی در غرب بود،توسط خواجه رشید الدین فضل اله همدانی در شهر تبریز، پایتخت آن زمان امپراتوری بزرگ ایران در دانشگاه ربع رشیدی بنا نهاده شد و در آن مداوای بیماران از جمله بیماران روانی به طرز اخلاقی وبا علم روز انجام میشد،با این حال ،متاسفانه فقط بیست سال دوام داشت وپس از قتل خواجه با خاک یکسان شد.بعد از آن تا زمان تاسیس دانشگاه تبریز در سال ۱۳۲۹شمسی و دانشکده پزشکی و بخش روانپزشکی در سال۱۳۳۱،وضع روانپزشکی و مراقبت بیماران دورانی بسیار نابسامان و آشفته را گذرانده است.
منابع:
-الاسفار الاربعه :ج۸
-میراث اسلام.-ژوزف ماک کاپ.-ص۱۲۳.
-بغداد در زمان خلفای عباسی .-جی لر استرانژ.-چاپ آکسفورد.-ص۲۶۷.-به نقل از میراث اسلام.-ص۲۳۰.
-چکیده مقاله دانشگاه علوم پزشکی تبریز. -سید محمد علی قریشی زاده.
