تبریز در طول تاریخ یکی از شهرهای مهم حکومتی بود که در دوران سلطنت قاجار به دلیل ولیعهد نشین بودن رویدادهای زیادی را شاهد بوده است.
تبریز در گذشته شاهد زمین‌لرزه‌های پی‌درپی بود که باعث ویرانی آثار تاریخی این شهر شده و تنها بناهایی که مقاوم و استوار بودند از گزند خسارت در امان ماندند. در این زلزله‌ها آثاری همچون ربع رشیدی یا کاخ غازان خان تبدیل به تپه‌های خاک شدند. اما خوشبختانه در این میان بخشی از خانه‌های تاریخی باقی‌مانده‌اند که خانه حریری تبریز یکی از اماکنی است که پس از مرمت و ساماندهی به نگین خانه‌های تاریخی تبریز تبدیل‌شده است.
خانه حریری یادگاری از محمد آقا حریری
خانه حریری تبریز با نمای بیرونی، زاده شده از هنرهای اصیل ایرانی و یکی از قدیمی‌ترین و تأثیرگذارترین خانه‌ها در تاریخ تبریز است که شامل دوطبقه و دو بخش اندرونی و بیرونی است.
به هنگام ورود به خانه حریری یاد و خاطره محمد آقا حریری در این مکان زیبا زنده می‌شود. مردی مبارز که درراه آزادی ایران از چنگال ظلم و استبداد روس‌ها نقشی بساز داشت. خاندان حریری یکی از خانواده‌های مهم و خوش‌نام تبریزی بودند که در انقلاب مشروطه و نهضت شیخ محمد خیابانی نقش بسزایی داشتند. این عمارت متشکل از سه خانه تاریخی است و با داشتن اتاق‌های متعدد با نقاشی‌های اصیل، از زیباترین خانه‌های تبریز محسوب می‌شود.
فضای تاریخی خانه حریری در تبریز
فضای اندرونی و بیرونی هر دو روبه‌قبله ساخته‌شده‌اند که نشان از ایمان محمد آقا حریری دارد. از مسیر کوچه مدرسه پرورش (نزدیک میدان ساعت) نیز می‌توان به این خانه تاریخی رسید. وجود خانه حریری در خیابان تربیت که خود قدمتی ۴۰۰ساله دارد و روزگاری در مسیر جاده ابریشم بوده، دیرینگی شهر تبریز را به رخ می‌کشد.
هنگام ورود به خانه، چشم انسان به حوض وسط حیاط می‌افتد که باوجود باغچه‌های کوچک در دو طرف آن، زیبایی ساده‌ای دارد. نمای داخلی خانه و اتاق طنبی با نقاشی‌های بسیار زیبا با سبک قجری آراسته‌شده که همه روایت کننده داستان‌های اساطیری و قصه‌های قرآنی مانند یوسف و زلیخا است. وجود نقاشی‌ها و مینیاتورهای ایرانی در تمام سقف و دیوار، جلوه خاصی به این اتاق داده است.
گذشته و حال خانه حریری
این خانه باشکوه طی زمین‌لرزه‌های متعدد تبریز تقریباً ویران‌شده بود، اما در زمان قاجار مرمت و بازسازی‌شده و در سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
دستاوردهای هنری مکتب تبریز و تأثیرات شگرف آن بر سایر مکاتب هنری ایران و حتی منطقه، باوجود برگزاری چندین همایش علمی در مقیاس بین‌المللی و ملی به‌منظور بازشناسی این تحولات هنری، ضرورت‌های ایجاد موزه‌ای برخوردار از کارکردهای آموزشی و پژوهشی در شهر تبریز را تبین می‌کرد، ازاین‌رو پس از انتخاب «خانه تاریخی حریری تبریز» و گردآوری محتوای نمایشی موردنظر «موزه هنر مکتب تبریز» در این خانه تاریخی به‌عنوان مکانی در بردارنده ویژگی‌های منحصربه‌فرد معماری و تزئینات وابسته بدان طراحی و اجرا شد و نهایتاً هم‌زمان با سفر استانی رئیس‌جمهور به استان آذربایجان شرقی این مجموعه توسط وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به بهره‌برداری رسید.
افتتاح این مجموعه ضمن افزودن مقصدی جدید بر مقاصد جذاب گردشگری تبریز در امتداد زنجیره گسترده و متنوع موزه‌ها در قلب محور گردشگری این شهر فرصتی مغتنم برای پژوهشگران حوزه فرهنگ و هنر محسوب می‌شود.
